Miniserie Death by Lightning: politiek geweld, corruptie en een tragische moordaanslag in de VS

In de openingsscène van Death by Lightning, een nieuwe Netflix-miniserie over de moordaanslag op een Amerikaanse president, wordt de premisse meteen op een presenteerblaadje aan de kijker aangereikt. ‘Who the fuck is Charles Guiteau?,’ vraagt een naamloze magazijnmedewerker van een museum als hij bij toeval een glazen fles met diens hersenen op sterkwater vindt. Deze verwarde man, mislukt advocaat en oplichter – meesterlijk vertolkt door Succession-acteur Matthew Macfadyen – is minder dan een voetnoot in de Amerikaanse geschiedenis. Net als zijn uiteindelijke slachtoffer: president James Garfield (gespeeld door Michael Shannon).  

Toch voelt juist dit vergeten verhaal uit de tweede helft van de negentiende eeuw – Garfield zat nog geen drie maanden in het Witte Huis toen hij werd neergeschoten door Guiteau – actueel en urgent. Anno 2025 is de dreiging van politiek geweld in Amerika immers groter dan ooit. Voor Garfield lag de moord op partijgenoot Abraham Lincoln en de bloederige Amerikaanse Burgeroorlog (1860-1865) nog vers in het geheugen. Daarnaast lijkt de corruptie en vriendjespolitiek, die het Washington van de tragisch onkreukbare Garfield overheersen, weer terug van weggeweest in de tweede termijn van Donald Trump.  

Al zwendelend, liegend en stelend probeert de (hoogstwaarschijnlijk) paranoïde schizofrene Guiteau een baantje te veroveren in de regering van de nieuwe president. Zoals dat halverwege de negentiende eeuw ging: het Witte Huis binnenwandelend om de staatsman persoonlijk te vragen of te smeken om een functie. Met zijn manische blikken, stemmingswisselingen en tics speelt acteur Macfadyen een overtuigende Guiteau die langzaam opgeslokt wordt door zijn eigen narcistische waanzin. Met de rationele en warme Garfield die acteur Shannon neerzet is hij meer dan alleen een spiegel voor zijn uiteindelijke belager. Hij belichaamt de menselijkheid die verloren gaat in de zoektocht naar macht. Of die nu echt is of ingebeeld zoals in het geval van Guiteau.  

Het waargebeurde verhaal van Death by Lightning lijkt bij vlagen onrealistisch. Zo zijn de toevallige ontmoetingen tussen Garfield en Guiteau bijna te mooi om waar te zijn. Toch volgt de Netflix-serie redelijk trouw het bronmateriaal, het boek Destiny of the Republic van historica Candice Millard uit 2011. En slaat de show zelfs het bootongeluk over – van bijna Titanic-achtige proporties – dat Guiteau overleeft kort voor de verkiezing van Garfield en zijn ‘door God uitverkoren’-complex voedt. Want al is de werkelijkheid vreemder dan fictie, juist de verfilming van dit ongeluk zou de serie minder geloofwaardig hebben gemaakt.  

Na de vier afleveringen van Death by Lightning weet de kijker wie Charles Guiteau én James Garfield zijn, maar ook waarom ze vergeten zijn. Hoe onterecht dat ook is.