Podcast De zwembadclub is niet alleen een verhaal over misbruik

Zeventiger George Gantzert woont met zijn vrouw in een mooi huis in de Franse Pyreneeën, maar zijn leven lang worstelt hij al met traumatische gebeurtenissen uit zijn jeugd. Hij groeide op in een arm gezin in het naoorlogse Amsterdam. Als jonge jongen kwam hij in de prostitutie terecht. Dat begon met handelingen verrichten voor mannen op straat en eindigde in een bordeel. Een opvallend onderdeel van zijn verhaal is dat hij regelmatig samen met andere kinderen naakt moest zwemmen in een zwembad, waarbij volwassenen de kinderen bekeken en zich aan hen vergrepen. De aanwezigen kwamen uit de hoge culturele kringen van Amsterdam.

Dat is het verhaal dat Gantzert vertelt aan Annegriet Wietsma, wat leidde tot de zevendelige NTR-podcast De zwembadclub. Na het succes van haar eerste podcast De Deventer mediazaak (2021) had ze de onderwerpen voor het uitkiezen. Waarom koos ze hiervoor? ‘Ik las in 2019 een artikel over deze zwembadclub in Het Parool en het verhaal liet me niet los. Een podcast van meerdere afleveringen vraagt om een onderwerp waarin je meerdere lagen kunt aanboren. Alleen maar misdaad interesseert me niet zo, hier kun je veel meer in kwijt.’

Het verhaal van George is namelijk schokkend en voor hem nog springlevend, maar het is ook heel moeilijk te checken. Er zijn geen archieven bewaard en de meeste betrokkenen zijn vermoedelijk overleden. ‘Dat is een uitdaging, maar het gaf ook de noodzakelijke afstand. Wat me ook aansprak is dat George niet vanuit een slachtofferrol spreekt. Hij heeft wel veel last van zijn verleden, maar hij plaatst het in perspectief en is vrij nuchter. Hij is zelf historicus, dus hij weet hoe de geschiedenis en het geheugen werken. Ik heb hem drie dagen lang geïnterviewd en viel van de ene verbazing in de andere. Aan het eind zei ik: ik kan dit alleen maar doen als je mij ook de gelegenheid geeft om het verhaal te verifiëren. Hij zei: “Be my guest, dat moet je ook doen.”’

Zorgvuldig behandelt de podcast de familiegeschiedenis van George, de maatschappelijke situatie en de mensen die er destijds bij geweest zouden zijn. Wietsma’s achtergrond is daarbij van grote waarde. ‘Ik heb 35 jaar ervaring als interviewer en ik geef trainingen in oral-history-interviewtechnieken. Het doel daarvan is niet alleen mensen hun verhaal te laten vertellen, maar ook om zo dicht mogelijk bij de feiten te komen. Ik heb tientallen keren meegemaakt dat mensen zich iets herinneren wat ze niet zelf hebben meegemaakt. Dat gebeurt meestal helemaal niet bewust. Ze vergeten dingen, herinneren zich iets uit verhalen van anderen of hebben iets verkeerd opgeslagen. Maar er zijn ook mensen die bewust zaken aandikken of volledig uit hun duim zuigen.’

Wietsma hoopt dat de podcast luisteraars ook aan het denken zet over hun eigen verleden. ‘We maken allemaal weleens mee dat twee partners hetzelfde verhaal op een totaal andere manier vertellen. Dat is nou oral history: iedereen interpreteert en onthoudt anders. Het zou mooi zijn als deze podcast tot zelfinzicht leidt, ook bij mediamakers. Je moet voorzichtig zijn, want mensen vertellen altijd maar één kant van het verhaal.’

In die zin sluit De zwembadclub perfect aan bij De Deventer mediazaak, waarin Wietsma de rol van de media in de Deventer moordzaak behandelde. ‘Veel interesses en thema’s waar ik al mijn hele loopbaan mee bezig ben, komen samen in deze podcast. In een tijd van nepnieuws en een nieuwe kijk op onrecht, bijvoorbeeld via #MeToo, is deze zaak ook extra interessant. Mensen denken: sommige verhalen zijn zo erg, daar ga je toch niet over liegen? Maar het gebeurt wel. Ik vond het fascinerend om de gelegenheid te krijgen een geschiedenis als deze tot de bodem uit te zoeken.’

Een complicerende factor is het onderwerp van het relaas: pedoseksuele handelingen waar mensen uit de culturele elite bij betrokken zouden zijn. ‘Dat is zo ongeveer de moeder van alle complottheorieën,’ erkent Wietsma, ‘dus met zo’n podcast loop je al snel het risico dat je complotdenkers in de kaart speelt. Toen ik me dat realiseerde heb ik even getwijfeld of ik me moest terugtrekken. Maar we kunnen ons als mediamakers niet laten gijzelen en onderwerpen niet meer behandelen enkel omdat ze complotdenkers aanspreken.’

Daarmee is De zwembadclub niet alleen een verhaal over misbruik, maar vooral een podcast over het ontrafelen van een geschiedenis. Een geschiedenis die doorwerkt in het heden, vaak door meerdere generaties heen. Wietsma: ‘Het is het verhaal van George, maar het is ook een universeel én actueel verhaal: hoe jongeren uit nieuwsgierigheid of naïviteit in een onwenselijke situatie worden gezogen waarvan ze de consequenties niet kunnen overzien.