Op haar dertiende moest podcastmaker Nicole Terborg bij een tante gaan wonen

‘Ik wil altijd alles weten,’ zegt journalist en presentator Nicole Terborg (1976). Op zich was ik daar al achter, want voordat het interview goed en wel is begonnen, heeft ze me al ontfutseld waar ik opgegroeid ben, hoe mijn carrière tot nu toe is verlopen, hoe de band met mijn zus is en heeft ze zelfs al een foto van mijn kind gezien. Die nieuwsgierigheid heeft ze haar hele leven al, vertelt ze. ‘Als ik als klein meisje op een kinderfeestje was, ging ik niet met de andere kinderen spelen, maar zat ik aan de keukentafel met de ouders, zo van: “wat doet u voor werk?”. Ik was ook al heel jong op zoek naar de antwoorden op grote levensvragen.’

Ook was er één heel persoonlijke vraag waar ze al drie decennia mee rondliep. Het nieuwsgierige meisje met Surinaamse ouders groeide op in het Brabantse Cuijk. Als het enige zwarte gezin waren ze daar weliswaar een bezienswaardigheid, maar het dorpse leven voelde als een warm bad. Totdat haar ouders gingen scheiden en ze op haar dertiende ineens te horen kreeg dat ze bij haar tante in Amsterdam zou gaan wonen. Haar tweelingbroer en oudere zus bleven bij hun vader. Het komt in de Afro-Surinaamse cultuur regelmatig voor dat kinderen kortere of langere tijd niet bij hun ouders wonen, maar bij vrienden of familie. Er is zelfs een naam voor: kweekje. Maar waarom juist zij een kweekje was, dat bleef altijd een mysterie. In haar familie werd er niet over gepraat. In een zesdelige podcastserie, die ook uitgezonden wordt in OVT, gaat Terborg nu op zoek naar het antwoord. Bij deze persoonlijke kwestie komen ook allerlei grote thema’s kijken: vragen over het moederschap, opvoeden, familiebanden, de koloniale geschiedenis. Terborg gaat te rade bij haar eigen familie en bij deskundigen en vertelt het verhaal op een ritmische, muzikale manier, die we nog niet eerder in een Nederlandse podcast hoorden.

De moeder van Terborg is de bekende theatermaker en actrice Jetty Mathurin. Zij gooide na de scheiding van de vader van haar kinderen haar leven om, verhuisde naar Amsterdam en maakte carrière op het podium en op televisie. Ondertussen woonde haar jongste dochter bij haar jongere zus. ‘Mijn moeder heeft mij naar Amsterdam gehaald,’ vertelt Terborg, ‘maar ik mocht niet bij haar wonen. Ik ging regelmatig bij haar langs, maar ik had geen sleutel van haar huis. Met mijn tante Sonja woonde ik in een tweekamerappartement in een studentencomplex. Ik had geen eigen bed, ik sliep bij haar in bed. Op school wist niemand van mijn woonsituatie, ik schaamde me ervoor. Ik ben ook heel lang boos op mijn moeder geweest. Ik begreep niet waarom ik niet gewoon bij haar kon wonen. Ik ben nu zelf moeder en vond het soms wel raar om nu nog vragen te stellen over gebeurtenissen uit mijn tienertijd. Maar het bleef aan me knagen.’

Voor die vragen hoefde Terborg niet ver te gaan. Ze woont in een licht en opgeruimd huis in Amsterdam Zuidoost, en haar moeder Jetty woont naast haar. Haar kinderen lopen achterom van het ene naar het andere huis en ze helpen elkaar met allerlei klusjes. ‘Het is heel ambivalent. We hebben een heel open relatie. We coachen elkaar, we zijn er voor elkaar en moedigen elkaar aan. Ik ben trots op haar. Maar ik kan me niet voorstellen dat ik tegen mijn zoon zeg: “ga maar bij je tante wonen.” Hoe zij haar moederschap invult, is niet hoe ik mijn moederschap zou invullen. Never. En tegelijkertijd bewonder ik hoe zij haar carrière, haar dromen altijd heeft nagejaagd. Maar dat is het leven; het is niet zwart-wit, het is grijs. En zo is ook de relatie met mijn moeder. Deze serie is ook voor haar heel confronterend. Maar Jetty is iemand die altijd verhalen heeft verteld op het podium. En zij zegt ook: je moet over dingen praten, je moet gesprekken openbreken.’

Het openbreken van die gesprekken ging uiteindelijk makkelijker met de microfoon erbij. ‘Je bent samen, maar je praat niet over alles, dat zal ieder mens herkennen. Soms heb je niet eens door wat er zich binnenin je afspeelt. Hoe kan je dan met anderen praten? En je moet het deurtje ook open willen zetten, je moet ook terug willen kijken. Veel mensen willen dat helemaal niet. Maar ik heb ook het gevoel dat het niet alleen om mij gaat. Als ik mijn eigen verhaal en geschiedenis onderzoek, kan dat ook bij andere mensen iets aanwakkeren.’

Kweekje is een Afro-Surinaams, maar tegelijkertijd een universeel verhaal, vindt de maker. ‘We zijn allemaal dertien geweest, een heel kwetsbare periode. We zijn allemaal bezig met het vinden van onze plek in de samenleving. Vragen als: waar hoor ik bij, hoe voed ik mijn kinderen op, wat is mijn identiteit, hoeveel weet ik van het verleden, die houden ons allemaal bezig. Dat universele vind ik belangrijk in de verhalen die ik vertel. En tegelijkertijd ben ik een zwarte Nederlandse vrouw, waardoor ik verhalen op een andere manier vertel, of dingen vertel waar je in de media weinig over hoort. In welke podcast hoor je over winti, of over de Surinaams-Nederlandse migratiegeschiedenis? Ik heb van alles ontdekt over thema’s die ik nog niet eerder in mijn journalistieke leven aangeraakt heb. Omdat het in de media gewoon een heel homogene zooi is, allemaal eenheidsworst. Mensen hebben honger naar nieuwe perspectieven en andere verhalen.’

Niet iedereen die Terborg voor haar podcast spreekt is echter blij met haar behoefte om in het verleden te duiken. In de Surinaamse cultuur is het niet gebruikelijk om te delen wat er achter de voordeur gebeurt. In haar lokale schoonheidssalon wordt ze in de podcast daarom zelfs een ‘bounty’ genoemd: zwart van buiten, wit van binnen. ‘Dat vond ik een belediging, alsof ik mijn zwart-zijn ontken. Maar het zette me wel aan het denken. Hoe Nederlands, hoe Surinaams ben ik? De Surinaamse opvoeding van vroeger is echt een autoritaire opvoeding, waarbij kinderen geen vragen stellen.’

Ook familieleden hebben hun twijfels bij wat ze allemaal losmaakt met haar vragen. ‘Dat vond ik wel eng. Ik ben iemand die verhalen vertelt, maar zij zitten er niet op te wachten. Mijn vader is bijvoorbeeld erg introvert en ik durfde bijna niet aan hem te vragen of ik een interview met hem mocht opnemen. Maar hij houdt van mij, dus hij heeft het toch gedaan. Ook omdat ik zei dat het al bijna vijftig jaar geleden is dat de eerste migratiegolf uit Suriname naar Nederland kwam. Straks is die generatie er niet meer, en ik wil die verhalen vastleggen. Dat begreep hij, dus is hij toch gaan praten.’

Uiteindelijk vindt Terborg een antwoord op haar centrale vraag, en heeft ze haar achtergrond en haar familie beter leren kennen. Ze hoopt dat de podcastserie dat effect ook op andere families zal hebben. Kweekje werd geproduceerd door de VPRO in samenwerking met productiehuis Prospektor, net als de hitpodcast De plantage van onze voorouders van Maartje Duin en Peggy Bouva. ‘Kweekje is daar geen vervolg op, maar raakt wel aan soortgelijke thema’s. Ik hoop dat mijn verhaal net als die podcast het gesprek openbreekt. Dat verschillende generaties met elkaar gaan praten. Dat er nog meer mensen gaan vertellen over hun kweekverhaal en hun ouders gaan bevragen over hun verleden, om er meer van te begrijpen. Ik heb altijd vragen die heel diep in mij zitten. En op bepaalde momenten komen die vragen naar boven. Soms is het gewoon tijd om een bepaald verhaal te vertellen. En nu is het tijd voor Kweekje.’