Sacha Polak won in Berlijn de prijs van de internationale filmkritiek voor haar speelfilmdebuut Hemel, over een getroebleerde vaderdochterrelatie. ‘Een relatie die bijna gelijkwaardig is, niet langer vader en kind. Dat zie je steeds vaker in moderne gezinnen.’

Eerst was er Drang, toen kwam Hemel. Zo vertelt filmmaakster Sacha Polak ( 1982). Drang is haar eindexamenfilm uit 2008. Over een meisje dat voor de spiegel vunzige, uitdagende dialogen met imaginaire mannen heeft. En Hemel is haar eerste speelfilm. Waarvoor ze op het afgelopen filmfestival van Berlijn de fipresci-prijs kreeg, de prijs van de internationale filmkritiek.

Polak: ‘Ik werd gebeld door scenarioschrijver Helena van der Meulen. Zij had Drang gezien en wilde graag iets doen met zo’ n soort meisje. Ik zei dat ik graag iets wilde doen met een vader-dochterrelatie . En die twee dingen pasten eigenlijk heel makkelijk in elkaar.’

Waarom de vader-dochterrelatie?
‘Nadat mijn moeder is overleden ben ik voor een groot deel alleen opgevoed door mijn vader [documentairemaker Hans Polak, red.]. Dat vond ik bijzonder. We hebben ook een bijzondere relatie.’

De relatie tussen Hemel en haar vader Gijs in de film is enigszins getroebleerd…
‘Die van ons niet hoor, wij hebben een heel gezonde relatie. Maar zij hebben een relatie die bijna gelijkwaardig is, niet langer een relatie van vader en kind. Dat zie je steeds vaker in moderne gezinnen. De film gaat dan ook meer daarover dan over mij.’

Waarom heet ze Hemel?
‘We weten dat haar moeder zelfmoord heeft gepleegd, maar verder weten we niets over haar. Omdat vader Gijs een keurige, verzorgde man is die bij een veilinghuis werkt, en Hemel een soort hippienaam is, zal die wel door haar moeder verzonnen zijn. Zo krijgen we toch een idee over wat voor type moeder zij gehad moet hebben.’

Hoe oud is Hemel?
‘Ze is 23. Te oud voor haar gedrag, want ze gedraagt zich nogal puberaal.’

Ze is inderdaad enorm egocentrisch en uitdagend. Hoe houd je zo’n personage sympathiek?
‘Volgens mij kijk je dwars door haar heen. Je ziet dat ze mensen aan het uittesten is. Ze doet wel gemeen, maar ze is niet gemeen. Ik denk, dat als je haar wat beter leert kennen, je haar wel sympathiek gaat vinden. Of medelijden met haar krijgt.’

Kan je de sympathie voor Hemel alleen door het verhaal beïnvloeden of heb je daar als maker nog andere trucs voor?
‘ Zeker. De film is in acht hoofdstukken verdeeld, en in dat laatste hoofdstuk merkte ik dat ik echt rust nodig had. De film begint namelijk heel druk, maar wordt steeds rustiger. Zo komt de kijker samen met Hemel tot rust.’

Hemel is niet alleen uw speelfilmdebuut, Hannah Hoekstra die Hemel speelt had ook nog nooit in een film gespeeld. Waarom zij?
‘Vanaf het moment dat ze binnenkwam, wist ik meteen dat ze Hemel moest worden. Ik had haar daarvoor al buiten met Hans Dagelet [die vader Gijs speelt, red.] een sigaretje zien roken aan het water. Met zijn tweeën in de zon. Ze kennen elkaar namelijk goed, omdat Hannah een vriendin is van Charlie, de dochter van Hans. Zo was er tussen die twee al meteen een vertrouwensband.’

Was Dagelet toen al gecast?
‘Ja.’

Hannah is veel bloot in de film. Hoe bereid je haar daar op voor?
‘Uiteindelijk heeft ze die beslissing zelf genomen. Ik ben tijdens de auditie met haar een rondje gaan lopen en heb haar verteld: “Als je wilt, is de rol voor jou. Denk er maar even over na.” In het script stond al zo veel naakt, dat ze wel begreep dat ze de rol niet kon accepteren en dan zeggen dat ze toch haar kleren wilde aanhouden.’

Hannah is een beginnende actrice, had je het idee dat ze kon overzien waar ze aan begon?
‘Ze is heel wijs en slim. Maar tegenwoordig doen mensen met internet de vreselijkste dingen. Ik weet niet of de film haar zal schaden.’

Je bedoelt dat scènes uit Hemel worden misbruikt op het internet?
‘Ja , dat gebeurt voortdurend. Veel vriendinnen die actrice zijn vinden zich na jaren nog steeds naakt terug op het internet, terwijl ze inmiddels heel andere dingen doen. Dat hoop ik voor Hannah niet.’

Ik snap het nog niet helemaal. Neem Monique van de Ven in Turks fruit. Je zegt dat scènes van haar worden gemanipuleerd, want alleen de scènes uit Turks fruit is toch niet erg, dan had ze niet moeten meespelen…
‘Nee nee. Het gaat niet over gemanipuleerd. Het gaat om screenshots uit een film die als porno op het internet terechtkomen. Zodat als je jezelf googelt die naaktfoto bovenaan staat . Terwijl het in de film toch veel meer was dan alleen maar naakt. Dus ik hoop dat Hannah dat met deze film niet overkomt.’

Hannah is nogal dun . Wilde jij graag een dunne Hemel?
‘Ik denk niet dat ik deze film had kunnen maken met iemand met een lijf als Katja Schuurman. Dan kom je al gauw in die pornohoek. Dan was het een heel andere film geworden. Hannah is harder, hoekiger. Veel breekbaarder.’

Nanouk Leopold, Esther Rots, Urszula Antoniak, Sacha Polak. Waarom wordt de Nederlandse arthouse gedomineerd door vrouwen?
(lacht) ‘Misschien dat mannen liever iets grotere, commerciëlere films maken. Zoiets.’

Is dat zo? Jullie zijn toch niet het afvoerputje van de cinema?
‘Nee hoor, helemaal niet.’

Vind ik ook niet, misschien is arthouse zelfs wel het hoogst haalbare van de cinema.
‘Vind ik ook. Maar er zijn ook heel veel mannen die arthouse maken.’

Wie zijn dat ook alweer?
‘Marco van Geffen, Joost van Ginkel, Steve McQueen is ook een halve Nederlander…’

Inderdaad, het zijn niet alleen vrouwelijke regisseurs. Enig idee waarom jullie nu de grootste stem hebben?
‘Misschien steken we elkaar aan. Of vinden mannen arthouse minder interessant.’

Die zullen in iedere geval geen films maken over getroebleerde meisjes, wat jullie vrijwel uitsluitend doen…
‘Dat klopt. Maar misschien zijn we nu bezig met een inhaalslag. Want er zijn ook heel veel films gemaakt over getroebleerde mannen . Voor mij is het in ieder geval makkelijker om een film over vrouwen te maken. Omdat ik bekender ben met hun problematiek. Ik zie de nuanceverschillen in een vrouw beter dan in een man.’