Je leest dit artikel gratis. Wil je meer van de VPRO Gids? Neem een abonnement. Nu 12 weken voor slechts 10 euro. Ik wil meer lezen →
©
VPRO Gids
abonneer
Succes met falen
De Britse Elizabeth Day is een fenomeen. Werden van haar roman Het feest in haar thuisland 100.000 exemplaren verkocht, nog meer succes oogst de journalist met haar podcast How to Fail with Elizabeth Day, met inmiddels vijf miljoen downloads.
Eens in de zoveel tijd lees je zoals je ooit als kind las: gulzig en gejaagd, opgeslokt door een verhaal dat je zo snel mogelijk uit wilt hebben, terwijl je tegelijkertijd het einde vreest. Zo’n boek waarbij je de lezers benijdt die het nog tegoed hebben. Het feest van Elizabeth Day is zo’n boek. Spannend, maar geen thriller, licht verteerbaar maar geen pulp. Geen klassieker met eeuwigheidswaarde, maar wat een bloody good read.
Het verhaal in het kort: Martin Gilmour is de enige zoon van een kille, alleenstaande moeder met weinig geld, Ben Fitzmaurice is opgegroeid op het landgoed van zijn liefhebbende, aristocratische ouders. Op de kostschool waarvoor arbeiderszoon Martin een beurs krijgt, raken ze bevriend, maar nu, op Bens veertigste verjaardag, vertoont die vriendschap kieren en scheuren. Ben lijkt genoeg te hebben van zijn oude vriend, maar Martin blijft zich aan hem vastklampen. Dat hij Bens grootste geheim kent, geeft hem het vertrouwen dat die hem nooit zal dumpen.
In de relatie tussen deze twee tegenpolen zijn de giftige bijwerkingen van de Britse klassenmaatschappij continu voelbaar. Het feest is geen politieke roman, maar in deze barre Britse tijden is de verleiding groot er ook een aanklacht tegen het perverse systeem van structurele ongelijkheid in te lezen.
Doodsimpel
Van schrijfster Elizabeth Day hadden we tot we deze roman opensloegen nog nooit gehoord. De flaptekst leert dat ze geschiedenis studeerde in Cambridge en journalist is. Een mooie vrouw met donker haar en klassieke trekken blikt ons vanaf de achterflap zelfbewust aan.
Wat blijkt: Elizabeth Day is een fenomeen. Niet alleen vanwege Het feest, waarvan in Groot-Brittannië 100.000 exemplaren werden verkocht, maar meer nog dankzij de podcast die ze presenteert: How to Fail with Elizabeth Day.
Die titel zegt genoeg. Het idee is doodsimpel: nodig bekende mensen uit om te komen praten over de dingen die fout gingen in hun leven. Want ook succesvolle mensen werden op school gepest, dronken te veel, stopten met hun studie, gingen vreemd, kregen miskramen of werden ontslagen. Het leven zelf dus, en wat je daarvan kunt leren.
Inmiddels telt How to Fail 58 afleveringen en vijf miljoen downloads. De afgelopen maanden toerde Day het land door met de gelijknamige liveshow en, zoals dat inmiddels steeds vaker gebeurt met succesvolle podcasts, er kwam een boek, geïnspireerd op de podcast. In How to Fail (vertaald als Durf te falen) vervlecht Elizabeth Day haar persoonlijke ervaringen en herinneringen met die van de vele mensen die ze interviewde.
‘De meeste mannen (maar zeker niet allemaal) antwoordden dat ze zich afvroegen of ze wel echt ergens in mislukt waren’
Wie haar voortreffelijke roman las, maar allergisch is voor alles wat naar zelfhulp riekt, zal een zekere weerzin moeten overwinnen. Want hoe klassiek Brits deze Elizabeth Day ook formuleert, ze heeft tegelijkertijd iets Tefal-achtigs dat doet denken aan haar succesvolle naamgenote Elizabeth Gilbert.
Deze Amerikaanse goeroe brak alle records met Eat, Pray, Love (Eten, bidden, beminnen), dat in 2006 verscheen om pas vier jaar later eindelijk uit de bestsellerlijst te zakken. Voor de enkeling die dit monstersucces is ontgaan: Gilbert was emotioneel en spiritueel de weg kwijt en bedacht dat het een goed idee zou zijn zichzelf te hervinden tijdens een reis door Italië, India en Indonesië. Dankzij een voorschot van 200.000 dollar kon ze dat plan ten uitvoer brengen, waarna ze er een boek over schreef.
Soortgenoten
Elizabeth Day vond steun en troost in Eat, Pray, Love toen ze in scheiding lag. In een interview over de rol die boeken in haar leven spelen, vertelde ze dat dit een van die momenten was waarop een schrijver de deur naar je ziel opent en zich daar nestelt. ‘Soms leek ze letterlijk te denken wat ik dacht.’
Er is dus sprake van een zekere geestverwantschap. Beide Elizabeths zijn aantrekkelijke vrouwen die de emoties en onzekerheden verwoorden van volksstammen soortgenoten die het net iets minder getroffen hebben in het leven, maar troost vinden in de gedachte dat ook mooie, rijke, succesvolle vrouwen het wel eens moeilijk hebben.
Dat uitgerekend iemand als Elizabeth Day zich het terrein van de mislukking toe-eigende zou je een gotspe kunnen noemen. Ze komt uit een welgesteld en warm nest, ging naar een dure kostschool, studeerde in Cambridge en ontpopte zich tot succesvol glamourjournalist die zeventien jaar lang beroemdheden interviewde voor kranten en tijdschriften. O ja, en ze is ook nog eens beeldschoon. Dus hoezo gaat zij ons mindere goden iets over falen vertellen?
Hier komt de succesformule van How to Fail om de hoek kijken: in interviews vertelt Day keer op keer openhartig over haar vele mislukte relaties, de dood van een ex-vriendje, haar ivf-pogingen, haar miskraam, haar gestrande huwelijk en haar verdriet toen ze op haar 39ste tot de conclusie kwam dat het gedroomde plaatje van man en kinderen er vermoedelijk niet meer in zat.
Over al deze intieme zaken vertelt ze in jaloersmakende volzinnen, warm en geestig, zonder zichzelf te sparen, constant benadrukkend dat er natuurlijk oneindig veel mensen zijn die het veel slechter hebben getroffen dan zij. Altijd tot de conclusie komend dat al die mislukkingen uiteindelijk ergens goed voor zijn. Haar levensmotto is van Truman Capote en luidt: ‘Falen is de specerij die smaak geeft aan succes.’
Uitglijders
En succes heeft ze. In de papieren versie van How to Fail vertelt ze hoe ze op een dieptepunt die podcast bedacht. Het idee was succesvolle mensen te vragen wat ze van hun uitglijders in het leven hadden opgestoken. Deelnemers leveren van tevoren drie voorbeelden uit hun leven aan van iets wat hem of haar niet is gelukt. Aan de hand daarvan wordt een gesprek gevoerd dat vaak zomaar een uur duurt.
De tweede aflevering van How to Fail kwam al binnen op 3 in de iTunes-top 10, boven My Dad Wrote a Porno en Serial. Acht afleveringen later stond de teller op 200.000 downloads en had ze een boekcontract. Kennelijk had ze een snaar geraakt. Trots vertelt ze welke gevolgen de podcast heeft gehad voor haar luisteraars: de vrouw die na stamceltherapie en chemo op de intensive care lag en luisterde omdat ze daar rustig van werd, de hoogleraar die zich nu pas realiseerde wat onvruchtbaarheid voor vrouwen betekent, al die luisteraars die zich minder eenzaam voelden, minder schaamden, minder verdrietig waren, minder kwetsbaar.
‘Die podcast is zonder twijfel het succesvolste wat ik ooit heb gedaan. Ik ben me bewust van de ironie,’ schrijft ze. Om er haastig aan toe te voegen: ‘Ik ben een bevoorrechte, witte vrouw uit de middenklasse in een wereld vol racisme, ongelijkheid en armoede. Ik weet niet hoe het is om vanwege mijn huidskleur elke dag microagressie te ondergaan, bespuugd te worden op straat of een promotie mis te lopen.’
Haar boek is dan ook gebaseerd op persoonlijke inzichten, ‘met diep respect voor mijn onderdrukte broeders en zusters’. Tot zover de woke bijsluiter.
Mannen
Wie zijn de beroemdheden die zich van hun mislukte kant laten zien? Het zijn schrijvers, zangers, acteurs en tv-persoonlijkheden, maar ook podcastpresentatoren en Instagramsterren. Phoebe Waller-Bridge, de ster uit de serie Fleabag, trapte af in aflevering 1. Na haar schoven onder anderen de auteurs Sebastian Faulks, Olivia Laing en David Nicholls aan, evenals de zangeressen Lily Allen en Tracey Thorn, kookboekenschrijver Nigel Slater en filosoof Alain de Botton.
Inderdaad, ook mannen lieten zich strikken, hoewel die volgens Day wezenlijk anders aankijken tegen het concept ‘falen’ dan vrouwen. ‘Alle vrouwen herkenden zich meteen in het onderwerp en allemaal – op een na – zeiden ze dat ze zo veel mislukkingen hadden gekend dat ze geen idee hadden hoe ze die tot de vereiste drie moesten terugbrengen. (…) De meeste mannen (maar zeker niet allemaal) antwoordden dat ze zich afvroegen of ze wel echt ergens in mislukt waren en dat ze wellicht niet helemaal de juiste gast voor deze podcast waren.’
Gespreksstof genoeg dus met deze ster, die in aflevering 8 van haar eigen show zélf werd geïnterviewd. Door Dolly Alderton, presentator van The High Low-podcast. Misschien kan Nadia Moussaid Day eens vragen of dat niet wat al te meta is, want ze is zaterdag te gast in VPRO’s nieuwe cultuurprogramma Mondo.
Elizabeth Day
Het feest (oorspr. The Party, vertaald door Eefje Bosch, Uitgeverij AmboǀAnthos)
Elizabeth Day
Durf te falen. Alles wat ik heb geleerd van dingen die fout gingen (oorspr. How to Fail. Everything I’ve Ever Learned from Things Going Wrong, vertaald door Eefje Bosch, Uitgeverij AmboǀAnthos)