Of het nu de woelige Wolga, de romantische Rijn of de machtige Mississippi is, schrijvers laten zich al eeuwen inspireren door rivieren. Ontdek die prachtige rivlit en laat je meesleuren door deze kolkend goede rivierboeken.

De grenzeloze rivier

Mathijs Deen

Over de Rijn is al veel gemijmerd en geschreven, maar niet zoals Mathijs Deen dat doet. In De grenzeloze rivier (Thomas Rap) volgt hij de waterweg niet obligaat van bron tot monding, maar probeert te bevatten, door geologische feiten te paren aan zijn rijke verbeelding, hoe sinds tijden van oer, toen ‘Europa’ nog woest en ledig was, de rivier zijn loop en bedding in het huidige stroomgebied moet hebben gevonden.

Resulterend in ‘verhalen uit het rijk van de Rijn’ (ondertitel), over een slagader die het continent dood en leven brengt, oeverbewoners fataal werd of geschiedenis liet schrijven, en waarin de auteur zich ook letterlijk met de stroom laat meedrijven. Heus, zo heeft u de Rijn, als personage, nog niet bekeken.

► bekijk de aflevering van Brommer op Zee met Mathijs Deen

Aan de rivier

Bonnie Jo Campbell

Als je als Amerikaanse schrijver je roman niet in de stad situeert, maar ergens op het ruige platteland, loop je algauw kans door de critici te worden weggezet als ‘regionaal’, zoals ook hier de term ‘provinciaal’ niet direct een positieve connotatie heeft. Gelukkig zijn er schrijvers zoals Bonnie Joe Campbell, die zich daar niets van aantrekken en hun lezers de rivier mee opnemen. De Stark, die door Michigan loopt, waar tijgersalamanders en bijtschildpadden huizen, maar waar ook metaalfabrieken hun giftige afval lozen in het water.

Aan de rivier is geen ecoroman, maar er zwemmen wel vissen voorbij met vreemde tumoren en rafelige vinnen. Liefdevol schildert Campbell het leven langs de oevers van deze rivier. Hier groeit Margo Crane op, die vijftien is als we kennis met haar maken. Margo kan met een schot een hert door z’n hart schieten, waarna ze eigenhandig de poten eraf zaagt en het vilt. Maar als het nodig is, schiet ze ook zo de lul van een belager eraf. En dat is nodig, want Margo is beeldschoon en dat blijft niet onopgemerkt. Ruig en kwetsbaar tegelijkertijd, dat geldt voor de onvergetelijke Margo, maar ook voor deze roman.

Rivieren

Martin Michael Driessen

Rivieren zijn veranderlijk, stromen snel of langzaam, verleggen desnoods hun bedding. Zo ook het proza van Martin Michael Driessen, dat de lezer onherroepelijk meesleurt. Rivieren (Van Oorschot) bestaat uit een verhaal en twee novellen waarin de levens van de hoofdpersonen door waterstromen worden bepaald.

De alcoholistische acteur die grimmig per kano een rivier in Noord-Frankrijk bevaart, een eenvoudige houtvlotter uit Hessen die in zijn nadagen alsnog met zijn baas en reisgenoot (‘Stel je er niet te veel van voor’) de Rijn afzakt en de Noordzee bereikt, en de burenruzie van twee onverzoenlijke Bretonse geslachten die al eeuwenlang elkaars grondgebied aan weerszijden van een beek betwisten. Driessen trekt snel en goed alle taalregisters open, van plastisch concreet tot beschouwelijk verheven. 

► beluister de uitzending van Nooit Meer Slapen met Martin Michael Driessen

Wolgakinderen

Guzel Jachina

Ergens op de steppe, daar waar Kirgiezen hun kamelen uit de Wolga laten drinken, ligt het dorpje Gnadenthal. De bewoners heten Koch of Grimm en kwamen ooit op uitnodiging van Catharina de Grote naar Rusland. Schoolmeester Bach is tevreden met zijn eenvoudige bestaan, totdat een boer aan de overkant van de Wolga hem vraagt zijn dochter Klara les te geven.

In Wolgakinderen (Querido) laat Guzel Jachina ons door de ogen van buitenstaander Bach zien hoe deze Duitse kolonie wordt vermalen door de geschiedenis. Als een Russische Marquez weeft Jachina sprookjesachtige elementen door haar verhaal, die een fraai contrast vormen met haar schildering van het harde boerenbestaan. Een wonderschone roman die je meesleurt als de Wolga in de lente.

De rivier

Karl Marlantes

Wie van een dik, historisch, sociaal bewogen familie-epos houdt dat zich uitstrekt over generaties, zit bij Marlantes gebakken. Eerder al verwerkte hij in de bestseller Matterhorn zijn oorlogservaringen als marinier in Vietnam, voor De rivier diende de geschiedenis van zijn voorouders losjes als inspiratie. 

Het 763 pagina's tellende verhaal begint in Finland, in 1901, waar de vrijgevochten Aino dankzij een progressieve schoolmeester oog krijgt voor sociaal onrecht. Net als haar broers vertrekt ook zij naar Amerika. Hier gaat ze als vroedvrouw werken en zet ze zich in voor de rechten van de arbeiders in de houtkapindustrie langs de oevers van de machtige Columbia. Marlantes kent die wereld van nabij en schrijft gedetailleerd over de harde romantiek van de wildernis die in razend tempo werd ontgonnen.

Langs de rivier

Esther Kinsky

Slavist en vertaler Esther Kinsky groeide op langs de Rijn, in Noordrijn-Westfalen. Haar grootvader kon aan de geur van de rivier het weer voorspellen en ook haar vader was sterk gehecht aan de rivier en liet geen gelegenheid voorbijgaan om de pont te nemen. Langs de rivier gaat echter niet over de Rijn, maar over de Lea, de Engelse rivier waar Kinsky vlakbij woont en waar ze dagelijks langs wandelt. Ze luistert naar de vogels, raapt veren, stenen en zaaddozen op en ziet telkens iets nieuws.

In wonderschone, poëtische observaties brengt ze niet alleen dit kleine stukje natuur tot leven, maar ook de mensen uit haar buurt die, net als zij, immigranten zijn. Dit is proza dat je niet leest om het verhaal, laat staan om de plot, maar om de precieze, elegante formuleringen van Kinsky, die niet voor niets vaak met W.G. Sebald wordt vergeleken

voor meer boekenlijstjes