Het CPNB noemt Multatuli, Annie M.G. Schmidt, Willem Frederik Hermans, Astrid Roemer, Dimitri Verhulst en Charlotte Mutsaers als voorbeelden van rebelse schrijvers. Wij doken in het VPRO Boekenarchief en tippen deze dwarse boeken.
Het Boekenweekthema ‘Rebellen en Dwarsdenkers’ kan breed worden opgevat. Wij doken in het VPRO Boekenarchief en tippen dwarse boeken.
Geestman
A.H.J. Dautzenberg
Die vrouw moet weg, denkt de enigszins mensenschuwe verteller van Geestman(AtlasContact). Die vrouw is een internetdate met foute schoenen die na een blik op zijn grote boekenkast zegt zelf ook graag ‘met haar neus in de boeken’ te zitten. De nieuwe roman van A.H.J. Dautzenberg begint bedrieglijk conventioneel, maar bij deze schrijver ben je als lezer voortdurend op je hoede.
Welk spel speelt hij dit keer? Daar is geen eenduidig antwoord op te geven. Wat op deze ongemakkelijke date volgt, is een surrealistische trip die je niet moet willen doorgronden maar simpelweg moet ondergaan. Dautzenberg doet geen concessies aan zijn lezers, maar sleept ze wel mee naar alle krochten van zijn getormenteerde geest. En hij schrijft geweldig.
Memoires en bekentenissen
Heinrich Heine
Omdat hij de Franse Revolutie ten voorbeeld bleef stellen aan de achterlijke feodale verhoudingen in 'Duitsland', werd Heinrich Heine daar persona non grata en vestigde zich na de Julirevolutie van 1830 in Parijs. Verlamd geraakt door vermoedelijk neurosyfilis maakte hij er in zijn acht jaar durende 'matrassengraf' de balans op.
Ook in Memoires en bekentenissen, verschenen in de reeks Privé-domein bij De Arbeiderspers, druipen zijn esprit, ironie en geldingsdrang van elke pagina, en krijgen Madame de Staël, Hegel, Goethe en andere tijdgenoten vegen uit zijn pan. Maar slopende ziekte en isolement doen hem ook 'in de menselijke privéstand terugkeren', strijdlust, ideologie en atheïsme afzweren en de protestantse God hervinden. Arme ziel, en 'niets dan een dichter'.
Het perenveld
Nana Ekvtimisjvili
Debielen worden ze genoemd, de kinderen die zijn gedumpt op het internaat in een buitenwijk van Tbilisi. Kinderen die niemand hebben die voor ze kan zorgen, moeten er binnen de afbrokkelende muren van deze instelling het beste van zien te maken. Hoe ze dat doen, lees je in Het perenveld (Prometheus), een even grimmige als hartverscheurende roman van de Georgische Nana Ekvtimisjvili. Er gebeuren vreselijke dingen in dit tehuis, maar er valt ook genoeg te lachen.
Bijvoorbeeld wanneer een Amerikaans echtpaar een van de kinderen wil adopteren terwijl de uitverkorene zelf er weinig voor voelt ontvoerd te worden ‘naar zijn onbekende geluk’. Het perenveld had een tearjerker kunnen zijn, maar is een felrealistische roman die nog lang nadreunt.
De heilige
Martin Michael Driessen
De heilige (Van Oorschot) van Martin Michael Driessen (1954) ís bij vlagen behoorlijk melig. Pastiche op een schelmenroman en parodie op een hagiografie tegelijk, opgetrokken uit opzettelijk geparfumeerde zinnen en hoogst ironische zinswendingen. Bijna vermoeiend virtuoos. Maar amusant en meeslepend is het levensverhaal van verteller Donatien evenzeer.
Een volstrekt amoreel achterneefje van Casanova, geboren in het jaar van de Franse Revolutie, die tijdens zijn queeste naar geluk/genot de wildste avonturen beleeft. Hij helpt, al vrouwen en mannen veroverend, onder meer bij het opstellen van de Schaal van Beaufort, maakt een muiterij mee bij Kaap Hoorn en ontpopt zich tot een struikrover en hilarisch rechtlijnige seriemoordenaar in de Vogezen. En tóch wordt hij uiteindelijk de heilige Dieudonné van Metz. Een wonder.
Zo begin je een revolutie
Nadja Tolokonnikova
In het strafkamp waar Nadja Tolokonnikova bijna twee jaar lang zestien uur per dag uniformen naaide voor Russische militairen waren de vrouwen verplicht deel te nemen aan schoonheidswedstrijden. Wie weigerde, kwam niet in aanmerking voor voorwaardelijke invrijheidsstelling.
Het is maar een van de vele verbijsterende feitjes die Tolokonnikova haast terloops noteert in Zo begin je een revolutie (AtlasContact). Het voormalige Pussy Riot-lid schetst in korte alinea’s een beeld van haar compromisloze leven. Wie Pussy Riot beschouwde als een stel puberale herrieschoppers zonder muzikaal talent begrijpt dankzij dit boek hoe ongelooflijk moedig deze meisjes waren. Dat hield niet op na hun arrestatie. Tolokonnikova bewees ook in gevangenschap dat ze niet buigt voor welke vorm van repressie ook. Indrukwekkend.
Het leven gezien van beneden
Dimitri Verhulst
Nog geen jaar na zijn polemische Bijbelhervertelling Bloedboek verrast Dimitri Verhulst (1972) opnieuw met Het leven gezien van beneden (AtlasContact). Een compacte historische roman waarin hij het verhaal van Michael Sjolochov, een marionet van het Sovjetregime die voor zijn bij elkaar geplagieerde oeuvre in 1965 de Nobelprijs voor Literatuur ontving, verweeft met dat van slachtoffers van de communistische censuurmachine. Klinkt loodzwaar?
Middels vertelster Liliya Dimova, de wellustige muze van kunstzinnig Sofia en weduwe van gefnuikt schrijftalent Anton Cherkezov, weet Verhulst het juiste evenwicht te vinden tussen woedend engagement, oneerbiedige humor en ontroering. Met waanzin vervat in een op Stalin lijkend toneelschaap, duiven die afgericht zijn om op standbeelden te schijten als verzetsdaad én de verdwijning van een levenswerk. Een ijzersterke politieke tragikomedie.
Angel
Elizabeth Taylor
Ze is excentriek, onverzoenlijk en egocentrisch. Angel is de intrigerende hoofdpersoon van de gelijknamige roman van die andere Elizabeth Taylor. Deze Engelse schrijfster werd al tijdens haar rustige burgerlijke leven onvoldoende gewaardeerd, maar na haar dood werd ze helemaal niet meer gelezen. Totdat hedendaagse collega’s als Hilary Mantel en Sarah Waters haar werk de hemel in prezen.
Bij uitgeverij Karmijn verschijnt nu Angel, een heerlijke wrange tragikomedie over een meisje dat zich ontwikkelt tot schrijfster van kasteelromans die hilarisch ongeloofwaardig zijn, maar door het publiek worden verslonden. Taylor heeft dat typisch Britse vermogen om vilein en empathisch tegelijk te zijn. Dat leidt ertoe dat je halverwege verbaasd vaststelt dat je zowaar medelijden begint te krijgen met deze verschrikkelijke Angel.
De Meisjes
Emma Cline
Er is iets heel ergs gebeurd, en de rest van het verhaal wordt besteed aan hoe het zo gekomen is. Emma Cline bedient zich in haar droomdebuut van een van de oudste trucs, maar voert hem uitstekend uit. De meisjes (Lebowski) is gebaseerd op de geschiedenis van Charles Manson. Hoofdpersoon Evie kijkt op middelbare leeftijd terug op een zomer die ze eind jaren zestig doorbracht in een hippiecommune rond een charismatische man.
Met de overgave van een veertienjarige bakvis stort ze zich op het leven op de ranch, vol seks, drugs, macht en verwaarlozing. Evie verlangt er wanhopig naar geliefd worden, maar heeft geen idee op welke manier. Naïef maar vastberaden koerst ze met de meisjes waar ze zo tegenop kijkt op de rampspoed af.
Competente rebellen
Casper Thomas
Het Maagdenhuis, bestuurscentrum van de Universiteit van Amsterdam, werd in 2015 (weer) door studenten bezet, nadat ze eerder al het Bungehuis innamen. Harde bezuinigingen bij geesteswetenschappen vormden de aanleiding. Het protest richtte zich tegen de als een bedrijf geleide universiteit, meer bezig met vastgoed en geld binnenharken dan met onafhankelijk onderzoek en deugdelijk onderwijs.
Casper Thomas, redacteur bij De Groene Amsterdammer (en oud-onderzoeker bij de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid) schreef Competente rebellen. Hoe de universiteit in opstand kwam tegen het marktdenken (AUP). Hij beschrijft het verloop van het protest en plaatst het universitaire rendementsdenken in een breed maatschappelijk kader. Het College van Bestuur beloofde beterschap. Voorzitter Gunning trad af en werkt nu bij KLM.
De koning
Szczepan Twardoch
Warschau, 1937. Communisten, socialisten en antisemitische nationalisten bestrijden elkaar en dingen naar de macht. De Joodse bokser en afperser Jakub Shapiro werkt zich op tot rechterhand van maffiabaas Kaplica. Wanneer deze wordt opgepakt en een rechtse coup dreigt, breekt in de onderwereld oorlog uit en neemt Shapiro de leiding maar overschat hij zijn mogelijkheden. Moet hij blijven als nieuwe peetvader of met vrouw en kinderen opnieuw beginnen in Palestina?
De koning (Nieuw Amsterdam) van Szczepan Twardoch, gevierd auteur in Polen en Duitsland, is een spannende, filmisch en zeer plastisch vertelde roman over de onderwereld in Warschau. In de zinderende finale met toch nog onverwachte afloop leeft Twardoch zich uit in rabiaat geweld, drugsgebruik, seks en cynisme.