Socialmediaplatforms zien zich genoodzaakt factcheckers in te huren, nu overheden steeds vaker platforms met wet- en regelgeving dwingen zelf verantwoording te nemen. Daarbij wordt ook wel eens misgetast, zoals toen Facebook in 2020 besloot berichten waarin het coronavaccin het gevolg van een laboratoriumlek werd genoemd als ‘nepnieuws’ te weren. Een jaar later werden diezelfde berichten – de regering van Biden had zelf inmiddels een onderzoek naar de lab leak-theorie ingesteld – ineens wel weer toegestaan. Kwestie van voortschrijdend inzicht, aldus het platform.
Het roept vanzelf vragen op: waar gaat moderatie over in inperking van pluriformiteit? De vrijheid van meningsuiting is in het geding, klinkt het, het woord ‘censuur’ valt. Een Republikeinse senator diende al eens een wetsvoorstel in om platforms te verbieden ‘religieuze of politieke uitspraken’ te factchecken.
De platforms doen juist niet genoeg, klinkt het aan de andere kant: Facebook maakt liever excuses dan desinformatie en haatberichten te beteugelen, want die leveren de meeste clicks, en dus inkomsten, op. Dat het platform naar eigen zeggen tachtig factcheckers in dienst heeft, zou windowdressing zijn. Ook Schenks Lead Stories werkt voor Facebook. ‘Bij ons is de afweging simpel: doen we meer goed dan kwaad? We hebben effectief veel desinformatie kunnen stoppen, of van een label voorzien.’
Het belangrijkste effect van het publiceren van factchecks is volgens Schenk misschien wel dat er bij mensen een groeiend bewustzijn ontstaat dat je niet zomaar alles online moet delen. ‘Ik zie ook steeds vaker berichten met daaronder als commentaar: ik ben benieuwd wat de factcheckers ervan vinden.’
Dat factcheckers echt impact hebben werd begin maart nog eens duidelijk, zegt Schenk: ‘Ineens was er een nieuwe, Russische, factcheckingsite: waronfakes.com. Het ziet er echt uit als een echte factchecksite, met een soortgelijke lay-out, maar wat ze doen is nepnieuws verspreiden in de vorm van zogenaamde “factchecks”: nepfactchecks moeten de geloofwaardigheid van factchecking ondergraven.’ En waronfakes.com is lang de enige niet, zegt Schenk: ‘Er zijn inmiddels al factcheckers die de fakefactcheckers factchecken.’