Scenarist Guillermo Arriaga bereikte een miljoenenpubliek met scripts voor Amores Perros en Babel. Als romanschrijver is hij minder bekend, maar onlangs verscheen de Nederlandse vertaling van El salvaje.

In een wereld waarin beeld veel belangrijker is dan tekst, geldt het schrijven van een roman toch nog altijd als de ultieme creatieve prestatie. Acteurs als Steve Martin, Tom Hanks en James Franco deden het, evenals Sylvester Stallone, die zijn Paradise Alley ook maar meteen verfilmde. Julian Fellowes, scenarioschrijver van Downton Abbey, schreef twee jaar geleden een roman die niet in de buurt kwam van zijn tv-werk en ook bn’ers als Beau van Erven Dorens, Marjolein Beumer en Anna Drijver konden de lokroep van het papier niet weerstaan.

Net zoals er steevast wat meesmuilend wordt gedaan over de muzikale kwaliteiten van Johnny Depp, Keanu Reeves, Jared Leto en Ryan Gosling – die allemaal in een bandje spelen – is het voor boekbesprekers verleidelijk schamper te doen over beroemdheden die ook zo nodig een boek moeten schrijven.

Enter Guillermo Arriaga, de succesvolle Mexicaanse scenarioschrijver die samen met regisseur Alejandro González Iñárritu verantwoordelijk was voor het onvergetelijke drieluik Amores Perros, 21 Grams en Babel. Arriaga is een hele grote jongen die met sterren als Jennifer Lawrence, Charlize Theron, Brad Pitt en Sean Penn werkte. Met zijn films bereikte hij een miljoenenpubliek waar zelfs de grootste schrijvers alleen van kunnen dromen. Dus waarom een boek? 

Dit is een rauw boek. Als het een film was, zou je zo nu en dan je ogen even dichtknijpen

Boze puber

Misschien was het een bevrijdende gedachte dat hij in deze rol alle tijd en ruimte had, twee dingen die je als filmmaker niet hebt. Dus zette Arriaga pas na vier jaar en 825 pagina’s de laatste punt. Als romanschrijver hoef je met niets en niemand rekening te houden, behalve met de lezer. Die moet wel even de tijd nemen voor De ontembare, maar dan heb je ook wat. Arriaga neemt ons mee naar de daken van Mexico-City in de jaren zestig. Daar heersen Carlos, de oudere broer van verteller Juan Guillermo, en zijn vrienden. Carlos bestiert hier een 
illegale chinchillafokkerij die hem van aardige inkomsten voorziet, maar heeft daarnaast nog een aantal andere lucratieve handeltjes.  

Fijnbesnaarde lezers zijn gewaarschuwd: dit is een rauw boek, bomvol seks, geweld en dierenleed. Als het een film was, zou je zo nu en dan je ogen even dichtknijpen. Verreweg het grootste deel van De ontembare wordt verteld door een boze, wraakzuchtige puber: de zeventienjarige Juan Guillermo, die zijn voornaam, geboortejaar en afkomst deelt met Arriaga. Die verbloemt niet dat deze geschiedenis dicht bij die van hemzelf ligt, al wil hij het boek niet strikt autobiografisch noemen. 

Juan Guillermo is een jongen van de straat, gedreven door testosteron en ongevoelig voor gezag. De enige tegen wie hij opkijkt is zijn broer Carlos, voor wie hij door het vuur gaat. Vermakelijk is de scène waarin hij het aan de stok krijgt met een lerares omdat hij als enige van de klas een hekel heeft aan The Beatles. ‘Er was niets aan The Beatles, niets in hun zoetsappige teksten, niets in hun kleffe muziek, niets in hun banale films, absoluut niets waar ik me ook maar enigszins mee kon identificeren.’ Tegen de lerares herhaalt hij wat hij Carlos een keer heeft horen zeggen: ‘Het is muziek voor pretentieuze snobs.’ 

© Maartje Geels

Wolf

Nee, dan Jimi Hendrix. ‘Mozart én Nietzsche én de pijn van Afrikaanse slaven én straatgeur én wijsheid én natuur én leven én dood én liefde én kracht én vuur én lucht én onweer én Faulkner én Kant.’ Hendrix begrijpt de straat en de straat, dat is waar Juan Guillermo en Carlos het liefste zijn. Er wordt in De ontembare gevochten, gestolen, gedeald, gebruikt en geneukt dat het een aard heeft, maar telkens als je je buik wel even vol hebt van deze primitieve bezigheden schakelt Arriaga over naar de bevroren bossen van Alaska, waar Inuit-jager Amaruq een wolf achtervolgt met als doel die een kogel door zijn kop te jagen.

Het duurt lang voordat die twee totaal verschillende verhaallijnen elkaar kruisen, maar in de tussentijd hoef je je geen moment te vervelen, hoewel het boek best iets minder omvangrijk had mogen zijn. Dat neemt niet weg dat het goed nieuws is dat er boeken als De ontembare vertaald worden. De kranten berichten vrijwel dagelijks over het excessieve drugsgeweld in Mexico, de politieke chaos in Venezuela en de bloedige protesten in Nicaragua, maar wat Latijns-Amerikaanse literatuur betreft zijn de meeste Nederlandse lezers blijven steken bij het magisch-realisme van Isabel Allende en Gabriel García Márquez.

Voor bovennatuurlijke dimensies hoef je bij Arriaga niet te vrezen, al is de levensloop van zijn Juan Guillermo ook behoorlijk duizelingwekkend. In hoeverre het verhaal van De ontembare aan de werkelijkheid is ontleend, kan Jeroen van Kan hem zondag vragen want dan is Guillermo Arriaga te gast in VPRO Boeken om 11:20 op NPO 1.