VPRO Gids #41

Pijnlijk openhartig, verrukkelijk grappig en geschreven met een duivels vaardige pen: met haar literaire debuut 'Not That Kind of Girl' bewijst Lena Dunham, van de tv-serie Girls, zich opnieuw als een uniek, groot talent.

Aan grootse creaties gaat vaak diepe twijfel vooraf, maar het een gaat nu eenmaal meestal niet zonder het ander. In het geval van Lena Dunham ligt dat net even anders: zij heeft haar twijfels, het hele spectrum ervan, van de existentiële, wurgende die komen in de kleine uurtjes tot de minitwijfeltjes over wel of geen geel naveltruitje aan, tot haar eigenlijke onderwerp gemaakt. En vond daar haar spreekwoordelijke schrijversgoudmijn. Haar gepieker en gesomber, haar neuroses en haar complete verzameling ingebeelde ziektes – Molière zou er nog een puntje aan kunnen zuigen –, de vriendjes, de baantjes, school, kortom haar hele leven, het is allemaal materiaal. Plus de levens van haar zus, ouders en haar oma Gram die ze zich ook allemaal toe-eigent, niet zelden tot hun ergernis en woede. En dat schrijft ze dan óók weer op.

Opiniemaker
Na drie seizoenen van haar meesterlijke HBO-serie Girls, het vierde seizoen volgt dit najaar, debuteert schrijfster, regisseuse, actrice en producente Lena Dunham (28) nu met Not That Kind of Girl, levenslessen om (vooral niet) op te volgen. Vanwege Dunhams grote bekendheid – met anderhalf miljoen volgers geldt ze als een van de belangrijkste opiniemakers van deze tijd – en het voorschot van naar verluidt vier miljoen dollar is de verschijning van haar boek een evenement van betekenis, nog onderstreept door een wereldwijde (ook Nederland doet ze aan) boekentournee, de Not That Kind of Tour. Rockterminologie, zo’n titel, en net als bij een grote rockster waren de kaartjes in de VS binnen een dag uitverkocht. Ze worden nu verhandeld op craigslist, een avondje Dunham in Manhattan doet 900 dollar. Dunham twitterde dat ze had geprobeerd het 900 dollar-kaartje zelf terug te kopen om het gratis weg te geven maar ‘de dude wilde cash in person. Mijn moeder heeft me het woord nee geleerd.’

Luxe is leuk, maar creativiteit is leuker, luidt een andere, wijze les van haar moeder, opgetekend in het hoofdstuk ‘Vijftien dingen die ik van mijn moeder leerde’. Een die Dunham goed heeft onthouden; vanaf het moment dat ze haar stem vond is ze als en bezetene aan het werk geslagen. In haar boek beschrijft ze het moment dat ze besefte: maar dit ís wat, dit verhaal dat ik nu leef, van een stel jonge vrouwen die ergens willen komen maar die er nog niet zijn. Nu is ze een webserie, twee speelfilms, vier seizoenen Girls en een boek verder en werkt ze aan een documentaire. En ze is nog geen dertig.

Controverse
Verdeeld in hoofdstukken zoals ‘Liefde en Seks’, ‘Lichaam’, ‘Vriendschap’, ‘Werk’ en tot slot ‘Het grote geheel’, met daarin de sub-hoofdstukken ‘Therapie en ik', ‘Waar ik spijt van heb’ en ‘Gids voor weglopers (van negen en van 27)’, behoort Not That Kind of Girl tot de klassieke bekentenisliteratuur. De classificatie van Dunhams boek zal ongetwijfeld aanleiding zal zijn tot literaire controverse, schreef de New York Times. Genoeg (mannelijke) recensenten zullen het wegzetten als chicklit; het gaat immers over vriendjes en menstruatieperikelen, over zomerkamp en studentenbaantjes. Dat klopt, en sec gezien zijn dat trivialiteiten. Maar in handen van Dunham zijn ze allerminst betekenisloos: haar pen tilt zelfs de kleinste gebeurtenissen uit boven het alledaagse. Lena Dunham kan schrijven als de duivel en heeft een aanstekelijke, komische stijl in de traditie van Woody Allen en David Sedaris. Haar zinnen slaan vaak ineens de hoek om en nemen totaal onverwachte wendingen, die je hardop doen grinniken. Naast die geweldige pen is haar sterkste troef haar openhartigheid. Dat is geen keuze, schrijft ze. ‘Ik bewoon een wereld die bijna dwangmatig vrij van geheimen is.’
Therapie
Lena Dunham schrijft om te laten zien dat ze bestaat, en daarin zit beslist een zekere dwangmatigheid. Ze is in therapie sinds ze negen was, en aan de medicijnen tegen haar dwangneuroses sinds haar veertiende. Kennen wij haar als de ster van televisie, haar ouders en zijzelf zijn iedere keer weer blij verrast dat ze überhaupt functioneert. Wie weinig verwacht, biedt het leven vele meevallers – zou dat haar gedrevenheid verklaren?

Lena Dunham geldt als de stem van de millenniumgeneratie, opgegroeid met de informatie-overload, hyperbewust en mediawise. Maar dit is evenzeer het verhaal van een kind uit hedendaags New York; die stad, met z’n gekte, neuroses en z’n enorme intensiteit resoneert op iedere pagina. Trends worden hier geboren, geabsorbeerd en weer uitgespuugd in razendsnelle cycli, en het ontvankelijke artistieke milieu waaruit Dunham afkomstig is, met een fotografe als moeder en een schilder als vader, is daar gevoelig voor. Dat zo’n voedingsbodem juist een sterk autobiografisch gericht talent voortbrengt, is misschien niet zo verwonderlijk. En toch is ze een wonder, Lena Dunham.
 
Lena Dunhams Not That Kind of Girl: Levenslessen om (vooral niet) op te volgen (Meulenhoff) verschijnt vandaag, op 1 oktober 2014.

Is dit wel echt? Gedachtes over de dood en doodgaan.

"Mijn vader kan behoorlijk existentieel uit de hoek komen. (…) ‘Hoe weten we dat dit hier echt is?’ wil hij nogal eens vragen als hij ergens buiten afwezig naar de natuur om zich heen staat te staren. Dat heb ik denk ik van hem geërfd. Ik dacht aan Gram, hoe lang en complex haar leven was geweest en hoe dat nu allemaal was teruggebracht tot een afvalcontainer gevuld met eten in blik en een vintagetrui van Pucci waar ik al tomatensaus op had geknoeid. Ik dacht aan alle dingen die ik in mijn leven hoopte te verwezenlijken en besefte in een flits dat ik geen tijd te verliezen had. Ik moest nodig aan de slag. Ik kon echt niet nog eens een hele middag naar eindeloos veel afleveringen van Singled Out kijken als alles uiteindelijk hierop uitdraaide."


Fragment uit: Lena Dunham. Not That Kind of Girl. Meulenhoff
Vertaling: Lucie Schaap, Maaike Bijnsdorp
 

Ask Lena

In deze YouTube-serie beantwoordt Lena Dunham vragen van twijfelende twintigers en andere geïnteresseerden.