Terugblikken op het verleden, er een verhaal in proberen te ontdekken - wat wij met Oud & Nieuw doen, doen schrijvers wanneer ze besluiten hun memoires te publiceren.

Wij spraken één van die schrijvers, Gary Shteyngart, over het voorbije jaar en zijn laatste boek.

Gary Shteyngart over 2014

Hoe was 2014?
'Heel erg zwaar! De book tour bestond uit 72 lezingen, dat betekent ongeveer 170 dagen reizen. Het was imponerend. Ik heb veel van de wereld gezien, maar nu wil ik graag naar huis.'

Wat was het beste in 2014?
'Mijn kind, natuurlijk. Hij is geboren in 2013, maar in 2014 was hij nog steeds het leukste, gewoon rondhangen met hem. Hij heeft bijna leren lopen, staat steeds en valt dan weer om.'

Welk nieuws uit 2014 verbijsterde je?
'Ik weet het niet, het is allemaal een bende. Alles gedraagt zich altijd zoals je verwacht; de Russische regering is een pain in the ass, de VS weet niet waar ze mee bezig zijn, zitten continu in gridlock, I wou dat Obama sterker was dan hij is, maar er is niet echt iets dat erboven uit steekt –

Oh, de Canadese burgemeester! Rob Ford. Je hebt geen idee wie dat is? Hij was gesnapt toen hij crack rookte, erg veel. Het is te lang om uit te leggen, maar het was een grote zwarte-piet-achtige controverse in Canada. Dat vond ik echt heel vermakelijk.

Ford is zo’n grote, vadsige man, a real character. Mensen vroegen hem waarom hij crack rookte, en hij zei: "Ik was dronken! Ik herinner me er niets van!"

Het is wat lastig uit te leggen, je had erbij moeten zijn.'

Heb je nieuwe mensen ontmoet in 2014?
'Nah.'

Is er ook maar iets gebeurd in 2014 wat de moeite waard was?
'Niet echt. Het was gewoon… Wakker worden, en… praten.'

Heb je nog goede voornemens?
'Ik moet drie kilo afvallen. Ik ben aangekomen op deze tour, van al het vlees de hele tijd, de aardappelen… Dat bürenkoelenstamppotding, dat was weer een halve kilo die eraan vloog.'

Gary Shteyngart in de sportschool, dat is moeilijk voor te stellen.
'Nee, ik zwem. Ik zwem een mijl per dag. Ik houd van zwemmen.'

En nieuwjaar, houd je daarvan?
'Nee, het is gewoon weer een herinnering aan de tijd die voorbij gaat.'

Dus waar kijk je naar uit in 2015?
'Mijn zoontje te zien opgroeien, thuis zijn.'

Als jouw zoon later een schrijver wordt –
'Er bestaan geen schrijvers meer als hij zo oud is. Nou ja, voor tv natuurlijk, of wat dan ook het nieuwe visuele medium is, daar kan hij voor schrijven, maar boeken zijn dan allang voorbij. Wie leest ze?'

Voorlopig zijn er nog wel wat mensen die boeken lezen...
'In dit deel van Europa lopen jullie een beetje achter, ik zie nog weleens iemand met een boek, maar in de VS is het bijna voorbij. Trends beginnen in Los Angeles, waaien naar het Oosten en gaan dan door naar Europa, dus ik denk dat het binnenkort voorbij is. Philip Roth heeft al voorspeld dat we nog zo’n 12, 15 jaar hebben. Ik denk dat ik nog een paar boeken kan schrijven, en daarna… ga ik ook naar tv.'

Moet je niet iets optimistischer zijn?
Zuchtend: 'Het is afgelopen, voorbij. Mensen begrijpen niet… Ik ken docenten Engels aan de Ivy League Universities die zeggen dat ze geen tijd meer hebben om boeken te lezen, dus ze lezen alleen de recensies. Ze hebben geen tijd voor 400 pagina’s. De meesten van ons worden continu gebombardeerd met stukjes informatie, als we thuis komen is het laatste dat we willen opnieuw naar tekst staren. We willen gewoon een tv show kijken, of iets op de computer streamen dat ons aan het lachen maakt. Ik zeg niet dat die mensen slecht zijn, maar dit is de wereld die we gecreëerd hebben.'

Denk je dat we het nog kunnen voorkomen?
'Kijk, nadat het Romeinse Rijk ineenstortte had je zo’n 800 jaar voordat Dante tevoorschijn kwam. Die 800 jaar lang was er weinig cultuur, en wat er was, was visueel. Ik denk, als Amerika in elkaar stort, en misschien de hele westerse wereld met hen, zal er ook een lange periode van culturele armoede zijn. Vooral schermen, en technologie. Maar misschien, over 800 jaar, komen boeken weer terug. Daar hoop ik op.'

Gary Shteyngart over 'Kleine mislukkeling'

De meeste 'jonge' memoiristen, zoals Lena Dunham en Tina Fey, stoppen hun boeken vol levenslessen. Wat zijn de Belangrijke Lessen uit Kleine Mislukkeling?
'Tijdens de boektour zijn er duizenden Russen van mijn generatie naar me toegekomen in de Verenigde Staten die vragen of ik het boek wil signeren aan een mislukte advocaat of een varkenskop of de andere bijnamen die ze hebben… Het is erg triest, maar deze omstandigheden zijn niet uniek, er is een hele generatie vol van kleine mislukkelingen, en ze vragen om advies. En het enige concrete advies dat ik kan geven is therapie, en goede medicijnen. Dat helpt. Maar ja… It’s very hard to become your own person.'

Waarom wilde je een autobiografie schrijven?
'Ik wilde een eerlijk verhaal vertellen. Memoires kunnen geen propaganda voor jezelf zijn. Het draait erom een bepaalde sfeer terug te halen, de mogelijkheid om het verleden te herbeleven; opgroeien tussen twee mislukte grootmachten (de Sovjet Unie en de Verenigde Staten), waarvan de ene compleet uit elkaar is gevallen en de ander hard op weg is naar totale vernietiging. Dat is het verhaal van de Twintigste eeuw.'

En jij kan een groot deel van het verleden ophalen. Heb je zo'n goed geheugen? 
'Ik heb goede herinneringen van Rusland, wat minder van de eerste jaren in de VS, en bijna niets van mijn studietijd in Oberlin, omdat ik de hele tijd stoned was. Zo dacht ik al die tijd dat we een metro gekaapt hadden en ermee naar de Bronx reden, high van de acid, tot iemand zei "Nee gast, dat was een film". Dus ja…

Ik speelde continu een rol, die van Scary Gary, er was geen – mijn eerste relatie met een meisje hielp om in mezelf te groeien, zo eerlijk mogelijk te zijn, voor die tijd, wat niet bijzonder eerlijk was, maar meer dan daarvoor. En daarna raakte ik vooral bevriend met vrouwen, dat was erg handig. Zij waren gemakkelijker om mee te om te gaan, ze hebben geen van die bullshit machismo die mannen continu om zich heen hebben hangen.'

Terwijl je zo je best deed om tussen de mannen te passen.
'Ja, natuurlijk. Ik viel op meisjes, maar het grootste deel van de tijd was ik druk bezig jongens te imponeren. Dat is hoe je deel van de groep wordt, en meisjes leken me zo ver buiten mijn bereik, dan kon ik me beter richten op jongens om bevriend mee te raken.'

Misschien is dat een les uit het boek?
'Dat is zeker een hele goede les. Laat de jongens links liggen, richt je op de meisjes. Ik denk dat jongens sowieso voorbij zijn. Ze zijn zo dom, deze dagen, het is absoluut met hen gedaan.'

Het einde van de man?
'Absoluut. Over vijfhonderd jaar bestaan er geen mannen meer. Jullie zullen een manier hebben gevonden om je voort te planten, en de mensheid zal uit nog maar één gender bestaan. Dat lijkt mij prima, overigens. Ik kijk er wel naar uit.'

Kleine mislukkeling (Uitgeverij De Arbeiderspers) werd afgelopen jaar gepubliceerd. Gary Shteyngart was in november in Nederland in het kader van het Crossing Border festival 2014. Daar spraken we overigens ook de Russische auteur Michaïl Sjisjkin - lees dat interview hier terug.