In afwachting van de Hermansbiografie diepten HollandDoc24 en Cultura24 bewegende beelden van de schrijver op, waaronder de VPRO-documentaire 'Ik verlang naar niets dat voorbij is terug'.

Een aantal van W.F. Hermans’ romans en verhalen is verfilmd, zoals De donkere kamer van Damokles, De elektriseermachine van Wimshurst, Paranoia en De blinde fotograaf, terwijl inmiddels aan de verfilming – helaas in het Engels – van Nooit meer slapen wordt gewerkt. Zelf was de schrijver er niet happig op om in beeld te verschijnen. Aan zijn verbale vermogens lag het bepaald niet; als hij zin had, toonde Hermans zich een begenadigd en onderhoudend causeur. De beste interviews zijn afgedrukt in Scheppend nihilisme, maar op camera liet hij zich zelden interviewen. Memorabel is weliswaar de confrontatie met Adriaan van Dis in diens boekenprogramma (‘Maar het is wel een vraaggesprek!’ Hermans: ‘Nee, dit is een vertelgesprek van mijn kant’), maar het best uit de verf komt Hermans in de uit 1989 stammende maar allerminst gedateerde VPRO-documentaire Ik verlang naar niets dat voorbij is terug van Erik Lieshout. Het is een portret van anderhalf uur, opgebouwd uit interviews die op diverse smaakvolle Parijse locaties werden afgenomen door Ad Fransen, afgewisseld met fragmenten uit Hermans’ werk die door Thom Hoffman worden voorgelezen.

Stokpaardjes
Ook wie nog niets van Hermans afweet, zal door Ik verlang naar niets dat voorbij is terug onder de indruk raken van zijn dwingende betoogtrant, die geen tegenspraak duldt en het eigen wereldbeeld als bekend en onweerlegbaar veronderstelt. Met die soms krakende en gruizige stem die voortdurend enorme scepsis en ook sardonisch plezier verraadt over de medemens en diens kennelijke onvermogen, terwijl kwetsbare ogen achter grote brillenglazen van seconde tot seconde het effect van het gesprokene op de interviewer blijven registreren. Ja meneer Fransen, ik kan het ook niet helpen maar het is nu eenmaal zo, dus luister goed.

In de film komen alle cruciale gebeurtenissen, kwesties en stokpaardjes aan bod: de zelfmoord van zijn zuster, de rechtszaak naar aanleiding van Ik heb altijd gelijk, zijn vertrek uit Groningen als lector fysische geografie (lees Onder professoren), Multatuli, Ter Braak en Du Perron, ‘mijn grote literatuurgeschiedenis’ Mandarijnen op zwavelzuur, Piet Grijs (‘kan niet eens een woord in een woordenboek opzoeken’), de warme belangstelling voor uitvindingen en machines (‘mensen kun je niet repareren’), ‘Jung is onleesbare onzin’, het fenomeen wraak en nog veel meer, onderbroken door lange shots waarin de in net pak gestoken schrijver peinzend en vreugdeloos voor zich uit staart – dit ben ik: scheppend nihilisme, agressief mededogen, totale misantropie. De niet aflatende angst om tekortgedaan te worden, onder een ‘massieve solidariteit van de dommen’ en door gevaarlijke gekken omringd.

Ik verlang naar niets dat voorbij is terug wordt voorafgegaan door een korte aflevering in de reeks Oude bekenden, waarin historicus en schrijver Ewoud Kieft, kleinzoon van een verzetsstrijder en auteur van Oorlogsmythen, vertelt hoe Hermans’ werk hem heeft beïnvloed. Hij typeert Hermans als ‘baldadig, aandoenlijk, cynisch, kwetsbaar, overgevoelig, bovenmatig intelligent, hyperbewust en melancholiek.

Oude bekenden > HollandDoc24, o.a. zondag 13 oktober, 13.02-13.07 uur

Ik verlang naar niets dat voorbij is terug > HollandDoc24, o.a. zondag 13 oktober, 13.07-14.27 uur

Cultura24

Cultura24 zendt op 19 en 26 oktober twee interviews met Hermans uit: een aflevering van Boeken aan het woord uit 1962 waarin Jessurun d’Oliveira met Hermans praat over De donkere kamer van Damokles, en een Literaire ontmoetingen uit 1965 met een interview door Andreas Burnier. Te zien zijn ook verfilmingen van Paranoia (Adriaan Ditvoorst, 1967), De blinde fotograaf (Adriaan Ditvoorst, 1973) en De elektriseermachine van Wimshurst (Erik van Zuijlen, 1978).