In dit Nederland-Ruslandjaar vieren beide landen hun eeuwenoude wederzijdse betrekkingen, maar dat is niet de reden dat de Nederlandse regering zo behoedzaam reageert op de autocraat Poetin, de inperking van vrijheden en schending van mensenrechten in Rusland. Of recentelijk het inrekenen van een Nederlands Greenpeace-schip door de Russische marine in internationale wateren, waartegen niet eens formeel werd geprotesteerd. Tja, Nederland betrekt gas en olie uit Rusland en wil zijn handelsbelang niet op het spel zetten. Ook de culturele betrekkingen zullen wel ongemoeid blijven, al zijn er altijd weer figuren die oproepen tot een boycot: gemakkelijk en kosteloos.
Voorafgaand aan de opening van de overzichtstentoonstelling Kazimir Malevich en de Russische avant-garde, op 19 oktober in het Amsterdamse Stedelijk, staat de programmering van themakanaal Cultura24 deze week in het teken van de Russische cultuur in ruime zin, waaronder portretten van kunstenaars. Die moeten daar altijd op hun tellen passen, of het nou onder de tsaar, de communisten of Poetin is.
De schrijver Isaac Babel (1894-1940) werd uiteindelijk op het eind van de Grote Zuivering op bevel van Stalin doodgeschoten wegens ‘spionage’. Zijn eerste vijanden maakte Babel door de publicatie, in 1924, van zijn verhalencyclus De Rode Ruiterij, gebaseerd op het dagboek dat hij bijhield toen hij als oorlogscorrespondent meetrok in de veldtocht tegen de Polen. De gruwelijkheden die Babel beschreef kwamen niet overeen met de communistische propaganda. Opgegroeid in Odessa, aan de Zwarte Zee, waar hij ternauwernood een pogrom overleefde en werd uitgesloten van vervolgonderwijs, koos Babel tijdens de Russische Revolutie als vertaler en journalist de kant van het Rode Leger. Veiligheidshalve onder een pseudoniem, maar onder het communisme kon het voor hem als Jood alleen maar beter worden. Moeilijkheden konden evenwel niet uitblijven. Babel schreef te ‘subjectief’, hield zich niet aan het ‘socialistisch realisme’ en was te vaak in het buitenland, waar hij het stalinisme bekritiseerde. Na de dood van zijn beschermer Maxim Gorki, aan het begin van de zuiveringen, maakte Babel zich geen illusies meer.
Het bekendst werden zijn Verhalen uit Odessa, met onderwereldbaas Beja Krik als een van de hoofdpersonen. In de Russische Bibliotheek van Van Oorschot zijn de verzamelde verhalen van Babel dit voorjaar in een nieuwe vertaling verschenen.
Op woensdag 16 oktober zendt Cultura24 de VPRO-documentaire Babel, je moet alles weten (2005) van Rolf Orthel uit, over het leven van Babel, met een rondleiding langs de plekken waar hij gewoond en gewerkt heeft. De film geeft antwoord op de vraag waarom Babel toch in de Sovjet-Unie is gebleven.
Isaac Babel was Jood en schreef waarheidsgetrouwe verhalen. Dat bleek een dubbele handicap.