Multatuli, was bepaald geen vriend van Goethe. 'Ik houd niet van hem, en stel 'm veel lager dan z'n loofzieke landgenooten voorgeven te doen,' schrijft hij in Ideën III. Hij vervolgt met: ''t Was me onmogelyk de ‘Wanderjahre’ uit te lezen. De mignon uit ‘Lehrjahre’ is 'n slecht geteekende figuur. Philine is goed uitgevoerd, maar dit is alles gezegd. Wilhelm meister zelf - portret van den auteur dan, of fiktie - houd ik voor 'n misbaksel.' Niet alleen het personage deugt niet, de auteur deugt evenmin. Zo, die zit.
Ondanks het harde oordeel van Multatuli is de Wilhelm Meister, die eerdaags verschijnt in een nieuwe vertaling van Ria van Hengel, een prachtig boek, niet alleen omdat het de eerste bildungsroman heet te zijn en dus literair-historisch van belang is, maar ook omdat je er echte mensen in tegenkomt. De Duitse criticus Friedrich Schlegel merkt daarover op: 'Ohne sie ganz zu kennen, hält er diese Menschen dennoch schon für Bekannte, ehe er noch recht weiß, oder sich fragen kann, wie er mit ihnen bekannt geworden sei.' Je waant je al een bekende van deze mensen nog voor je precies weet met wie je te maken hebt. Wie het openingshoofdstuk leest, hier digitaal in te zien, zal dat beamen. Anders dan veel van zijn tijdgenoten begint Goethe niet met een schildering van landschap, omstandigheden, tijdvak, maar meteen met personages en handeling. Al na de eerste paar bladzijden weet je hoe Wilhelms relatie is met zijn moeder, met zijn vader, met zijn geliefde. Schlegel schreef: 'Was hier vorgeht und was hier gesprochen wird, ist nicht außerordentlich, und die Gestalten, welche zuerst hervortreten, sind weder groß noch wunderbar (...) Die Umrisse sind allgemein und leicht, aber sie sind genau, scharf und sicher.' Goethe schildert de personages en hun omgeving zodanig dat het beeld onmiddellijk beklijft. Het decor is niet uitzonderlijk, het komt aan op de belichting, aldus Schlegel, en op wat de vertelling in het gemoed teweeg brengt.
Multatuli had ongelijk, dat bewijst deze frisse vertaling van Ria van Hengel. Het boek is weer zo goed als nieuw.
Luister hier naar het gesprek met criticus Arnold Heumakers over het boek.