Sommige boeken worden in elk taalgebied vergeten, sommige genieten een klassieke status in het land van herkomst, maar leiden daarbuiten een marginaal bestaan (De verloofden van Alessandro Manzoni bijvoorbeeld), andere worden voortdurend herontdekt maar beklijven toch niet... Er zijn nogal wat soorten vergeten boeken. Ik beperk me in deze mini-serie tot een aantal nog niet in het Nederlands vertaalde boeken en een aantal wel vertaalde, maar intussen weer vergeten boeken. Om te beginnen:
Er is een heel stuwmeer aan boeken die wachten op een herontdekking, zei ik tegen Wim Brands, die net het bijna vergeten boek 'Stoner' van John Willams had besproken op de radio. Welke dan? Ik antwoord met een serie van vijf.
Joseph Winkler – Der Leibeigene
Wie denkt in Thomas Bernhard de grootste kastijder van Oostenrijks te hebben ontmoet, kent het werk van Joseph Winkler nog niet. Zelfs Bernhard is hier buiten zijn toneelwerk nauwelijk bekend (waarom is zijn boek Holzfällen nog steeds niet vertaald in het Nederlands?), dus waar zou de Nederlandse lezer Winkler van moeten kennen?
Het boek Der Leibeigene speelt zich af in en boerendorp in Karinthië, idyllisch voor de toerist, maar een hel om in op te groeien, als we Winkler mogen geloven. Hij schetst een uiterst naargeestig portret van een intens conservatief milieu dat elke vorm van leven verstikt. Dat milieu is diep katholiek van aard. Winkler zou zeggen: een plek op aarde die door het katholicisme is verminkt. Hij rust dan ook niet tot elk katholiek symbool is geprofaneerd en de gemeenschap waarin zich de roman afspeelt ten diepste is geschokt, bijvoorbeeld door de duozelfmoord van de jonge homoseksuelen Robert en Jakob. Ze verhangen zich aan een touw waar normaal de kalveren mee uit de moederkoe worden getrokken, innig verstrengeld en met erectie. Het dorp kijkt vol afschuw toe.
Er is een belangrijk verschil met Bernhard. In zijn roman Holzfällen drijft de hoofdpersoon de spot met alles, maar blijft zelf buitenspel. Die positie staat Winkler zichzelf niet toe. Hij is geen onaantastbare buitenstaander. Hij bespot niet, hij is onderdeel van de afschuwelijke wereld die hij beschrijft, deelt in de onmacht, radeloosheid en reddeloosheid. In de wereld van Winkler is geen redding mogelijk. Overal is dood, verderf, ondergang. Maar tegelijk zou je Winkler tekort doen als je zijn werk reduceert tot alleen dat. De beelden die Winkler kiest zijn op z’n zachtst gezegd pregnant, en ondanks dat hij je bijna bewusteloos slaat met het steeds weer opnieuw beschrijven van de hel die ons leven nu eenmaal is, als je er oog voor hebt, toch blijf je doorlezen. Niet vanwege een heldere verhaallijn, laat staan een plot, maar omwille van de stijl. Die is ijzersterk. Meedogenloos en van een ongenaakbaar soort schoonheid. Vertalen dus graag, dit boek..
In deze mini-serie in vijf delen wekelijks een verzonken boek. In de volgende afleveringen Der grüne Heinrich van Gottfried Keller, Locos van Felipe Alfau, Denkbeeldige genietingen van Jean Lorraine en Natte sneeuw van Stig Dagerman. Voeg naar believen verzonken boeken toe die tot op heden onterecht aan onze aandacht zijn ontsnapt.