Olga en Miep: soulsisters #2

< Lees terug

Miep werd niet aangemoedigd om contact op te nemen met Olga. ‘Ze zeiden tegen me: Olga, dat is zo’n grijs muisje, daar hoeven we niks van te verwachten. Die zit daar vast in het systeem.’ Maar het was de tijd van de Praagse Lente in ’68, en er heerste tijdelijk een wat vrijer klimaat, dus Miep ging naar haar toe en besloot dat de uitgevers uit Tsjechië en Nederland moesten gaan samenwerken. ‘Ik bedacht: wij nemen boeken van hen, zij van ons, en geen politiek gelazer: alles volgens de wet. Iets illegaal uitgeven, dat was alleen maar interessant willen doen.’ Olga ging akkoord.

Grijs muisje
Miep wilde weten wie Olga was. Was ze een grijs muisje? Dan was ze er wel een die later is benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau voor haar verdiensten voor de Nederlandse staat. Olga's eerste stap in de richting van die prijs deed ze al om een opmerkelijke reden: ze ging Nederlands studeren omdat haar geboortestadje was gesticht door Nederlanders en omdat ze zo hield van Nederlandse schilders als Vincent van Gogh. Als je haar latere brieven leest zou je denken dat het Nederlands haar moedertaal was.

Grijs muisje? Dan wel een die zich enorm betrokken voelde bij de mensen om zich heen. Dat begon al met haar huwelijk, met een man die niet de makkelijkste was: de Nederlander Hans Krijt. Hij was een verhaal op zich. Hans deserteerde uit het leger omdat hij weigerde te vechten in Indonesië. Hij vluchtte naar Tsjechië, waar hij werd opgepakt en vastgezet door de geheime dienst, die hem wantrouwde omdat hij uit Nederland kwam. Ze gaven hem de keus: of hij ging andere buitenlanders voor hen in de gaten houden, of hij werd het land uitgezet.

Onder deze druk werkte hij mee, tot de dag dat zijn veroordeling voor desertie verjaard was in Nederland en hij er terugkeerde met Olga. In Nederland werd hij weer opgepakt, dit keer door de Nederlandse geheime dienst, omdat zij hem verdachten van spionage. Hij had immers voor de communisten in Tsjechië gewerkt. Zo zat Hans altijd tussen twee vuren en dit heeft hem veel psychische problemen opgeleverd. Miep: ‘Zodra de deur hard in het slot viel ging Hans helemaal tekeer. Dat deed hem denken aan de tijd dat hij opgesloten zat. Eigenlijk had Olga vier kinderen: haar drie jongens en Hans.’

Olga, die Hans ontmoette op de Karelsuniversiteit waar ze jarenlang doceerde, had het zwaar met het lijden van haar man. Maar ook haar jongens maakten het haar soms niet makkelijk. ‘Die drie knullen van Krijt, mijn god.. die durven alles! Die hadden echt die Nederlandse mentaliteit,’ roept Miep uit. Olga's kinderen waren direct en assertief, terwijl de Tsjechische volksaard is zoals die van Olga: je kijkt wel uit met wat je zegt. Dat ze zich zo uitgesproken profileerden was voor Olga moeilijk. Want dat kwam in hun ‘gedragsboekje’ op school terecht, en zij als moeder kreeg de schuld.

En dat was nog niet alles: Olga was ook verantwoordelijk voor het gedrag van haar studenten op de Karelsuniversiteit. ‘Dan was er een ijshockeywedstrijd tussen Rusland en Tsjechië, en verzuchtte Olga dat ze maar wenste dat het gelijk zou eindigen. Want als de Tsjechen wonnen, wat ook gebeurde, was het verboden dat ze 's avonds een feestje ging vieren, dat kon niet tegenover de Russen. Toen zaten er een paar studenten op een bankje, niet eens met drank, maar een beetje opgewonden over dat ze gewonnen hadden. Kwam zij toch in de problemen.’

Het winnen van de Martinus Nijhoff Prijs zou voor de meeste mensen veel goed maken, maar het was juist te veel van het goede voor Olga. Het was zwaar om te dragen, die prijs die haar veel werk opleverde en haar rol als verantwoordelijk docent, moeder van kinderen die uit de band sprongen en vrouw van een getraumatiseerde echtgenoot. Over dit soort dingen spraken Miep en Olga. Buiten op straat, want de telefoon werd afgeluisterd en iedereen werd gevolgd. 

Lees verder hoe Olga dacht over de dapperheid, en wie helden waren, en wie niet.