Willem Frederik Hermans stond te boek als perfectionist. Elke aangekondigde herdruk zag hij als kans om de tekst grondig te herzien. Er werden woordvarianten aangebracht, stilistische correcties verwerkt en zetfouten verbeterd. Het is maar de vraag of social reading ook iets voor Hermans was geweest, naast perfectionist was hij een behoorlijke misantroop.
Henk Rijks is duidelijk een man van deze tijd. In 2010 debuteerde hij bij uitgeverij Atlas Contact met de roman De kostwinner. Kort na het verschijnen van zijn eerste boek kreeg hij diverse op- en aanmerkingen te horen die hij maar wat graag vóór de publicatie had vernomen. Zelfs de kleinste details zag hij als gemiste kansen. Om deze frustratie te vermijden schakelde hij voor zijn nieuwe roman Incognito de hulp van de iPad applicatie Readmill in. Dit platform biedt de mogelijkheid om een sociaal netwerk aan e-books te koppelen. Teksten kunnen worden gearceerd en voorzien van commentaar of suggesties, die automatisch zichtbaar zijn voor de andere gebruikers van Readmill. Ook zonder de applicatie is het lees- en redigeerwerk te volgen. Via sociale media en het internet.
Het is de nachtmerrie van iedere auteur. De eerste druk van het nieuwe boek blijkt toch een paar fouten te bevatten. Een andere woordkeuze of formulering maakt het boek pas echt volmaakt. Henk Rijks wilde een dergelijke deceptie voorkomen. Voor zijn tweede roman ‘Incognito’ zette hij het experiment ‘social reading’ in, waarbij anonieme lezers de kans kregen om mee te werken aan zijn roman in wording.
Rijks publiceerde de drukproef van Incognito op Readmill, met uitzondering van het laatste hoofdstuk. Lef kan hem daarmee niet ontzegd worden, de schrijver wordt immers publiekelijk met stijl– en spelfouten geconfronteerd. Dat er relatief weinig deelnemers waren, wekt geen verbazing. De applicatie wordt in Nederland nog amper gebruikt en Rijks geniet nu eenmaal minder bekendheid dan bijvoorbeeld Herman Koch, aan wie aspirant-redacteuren waarschijnlijk veel liever hun visitekaartje willen afgeven. In totaal namen zeventien mensen de moeite om de drukproef als e-book te installeren. Een deel liet het bij die handeling, de rest is het gaan lezen (of heeft tenminste een poging gewaagd). Een handvol lezers heeft de handschoen daadwerkelijk opgepikt en is ijverig aan het corrigeren geslagen.
‘Komt er nog een hoofdstuk na, zoals ik ergens las? Wat mij betreft is het zo af, hoeft er geen extra hoofdstuk meer te komen.’ Het is de laatste reactie van Joop, nadat hij Rijks van zo'n twintig suggesties en correcties heeft voorzien. Schrijf je noodles of noedels? En ook covermateriaal vindt Joop geen mooi woord. Bianca nadert de hoeveelheid berichten van Joop. Zij struikelt onder meer over de zin ‘Trust me, I’ve been there myself. De hassle, het gedoe.’ Ze vindt het vreemd om Madonna (jawel, de echte) Engels en Nederlands te laten spreken. ‘Logischer zou zijn om haar tekst helemaal in het Nederlands te schrijven. Bovendien is 'hassle' en 'gedoe' dubbelop, want ze zal niet beide woorden gezegd hebben.’
Readmill geeft een weergave van de hoeveelheid tijd die de lezers met het e-book hebben doorgebracht. Joop was er ruim vijf uur mee zoet, Bianca had een uur minder nodig. Ondanks alle suggesties blijft het vrij stil aan de kant van Rijks. Heel af en toe kruipt hij uit zijn schulp en reageert hij op een vraag of suggestie. Als Joop en Bianca de klus hebben geklaard vraagt Rijks naar hun contactgegevens. ‘Dan zorg ik voor follow-up voor al je noeste arbeid,’ schrijft hij. Ze worden hartelijk bedankt.
Na de deadline werden de deelnemers uitgenodigd voor een bijeenkomst bij de uitgeverij, waar alle suggesties en feedback de revue passeerden. De meest bruikbare suggesties en correcties zijn in de definitieve versie van Incognito opgenomen. De namen van de inzenders staan in het boek, onder wie Joop en Bianca, ze worden keurig in het dankwoord genoemd.
De nieuwe roman van Rijks, die over de tol van de roem gaat, ligt vanaf deze week in de winkel. De schrijver kan met een gerust hart gaan slapen. Hij heeft een slimme manier gevonden om de kans op fouten te verkleinen. Een experiment dat navolging verdient.