Een miljoen verkochte exemplaren in Frankrijk, een bestseller in veel andere landen, vertaald in 31 talen, bekroond met diverse literaire prijzen, en een succesvolle verfilming die de hele wereld over gaat.
David Foenkinos (37) kan het succes van La délicatesse (2009) zelf nauwelijks bevatten. Sinds zijn debuut in 2001 leverde de bijzonder productieve Fransman al acht romans en diverse filmscripts af, en sinds het verschijnen van La délicatesse zijn alweer twee nieuwe boeken van hem verschenen. En nog altijd is de storm rondom zijn bestseller niet geluwd.
La délicatesse vertelt het verhaal van Nathalie, een knappe jonge vrouw die bij een Zweeds bedrijf werkt en gelukkig getrouwd is. Totdat haar man François tijdens een zondags hardlooprondje wordt overreden en sterft. Drie jaar lang is Nathalie in diepe rouw. Dan ontluikt er tegen alle verwachtingen in een romance tussen de weduwe en haar collega Markus, een fijnbesnaarde, tedere man. Hun relatie wordt het gesprek van de dag binnen het bedrijf, want hoe kan zo’n mooie en onbereikbare vrouw een relatie krijgen met zo’n sul, een Zweed nota bene? Wat is zijn geheim?
De roman 'La délicatesse' van de Franse succesauteur David Foenkinos is zojuist in vertaling verschenen, in juni gevolgd door de bioscoopfilm met Audrey Tautou in de hoofdrol. Regie: David Foenkinos en zijn broer Stéphane.
Omschrijving van het woord ‘délicat’ in een poging om uit te leggen wat ‘délicatesse’ betekent, volgens La délicatesse
1. verfijnd, exquise, subtiel. Een gezicht met verfijnde trekken. Een subtiel parfum.
2. breekbaar. Een broze gezondheid.
3. lastig te hanteren, hachelijk. Een hachelijke toestand, manoeuvre.
4. gevoelig, tactvol. Een gevoelige man. Tactvolle aandacht.
Negatief: moeilijk tevreden te stellen. Kieskeurig zijn.
Een ‘dramady’ noemt Foenkinos zijn bitterzoete roman over liefde en verlies, die een goede balans houdt tussen gevoeligheid, romantiek, ernst en humor. De Franse auteur heeft een eigenzinnige stijl, die zich kenmerkt door een lichtvoetige toon en associatieve vertelwijze, vol grappige terzijdes en intermezzo’s, zoals de discografie van John Lennon als hij niet was vermoord of de uitslag van het wereldpuzzelkampioenschap 2008 in Minsk. Ook neemt hij de Zweden flink op de hak. Maar tussen de grappen door weet het verhaal ook te ontroeren. Een mooie mengeling van licht en donker, die hij zelf ook blijkt te hebben. ‘De toon van het boek zegt veel over mij; over wie ik ben en wat ik leuk vind. Ik herken mezelf in de personages, zelfs in Nathalie: sterk, maar ook kwetsbaar.’
Hoewel het boek leest als een film, was het aanvankelijk niet voor het witte doek bedoeld.
David Foenkinos: ‘Mijn broer en ik hadden eerder een gekke korte film gemaakt, waarin je alleen de voeten van de personages ziet. We waren al jaren op zoek naar een goed onderwerp voor een lange speelfilm. Toen Stéphane La délicatesse gelezen had, riep hij: “Dit is het! Dit is het verhaal waar we op zaten te wachten! Al word je gebeld door Woody Allen of Steven Spielberg, het kan me niet schelen, deze is voor óns!” Hij had gelijk. Gewoonlijk wil ik als ik een roman heb afgerond er helemaal niet meer mee bezig zijn, maar nu liet het me niet los. Ik schrijf niet autobiografisch, maar deze roman had een diepere kern dan mijn eerdere boeken. Persoonlijker.’
Op welke manier?
‘Het gaat over hoe het is om iemand kwijt te raken en opnieuw te leren leven. Ik heb talloze brieven ontvangen van mensen die vertelden dat het zo overeenkwam met wat zij hadden ervaren, dat het zo waarachtig beschreven was. Ik begon te beseffen hoezeer het verhaal was gebaseerd op mijn eigen ervaringen. Ik heb weliswaar niemand verloren, maar ben zelf wel heel dicht bij de dood geweest, toen ik zestien was. Een gebeurtenis die mijn leven ingrijpend heeft veranderd. Het gebied rondom mijn hart was ontstoken – we wisten niet precies wat er aan de hand was, vermoedelijk een virus dat normaal alleen bij oude mensen voorkomt – en ik moest een hartoperatie ondergaan. Zes maanden lag ik in het ziekenhuis. Ik was erg bang om te sterven, nachtenlang kon ik niet slapen, uit angst dat er iets in mijn lichaam zou exploderen. Wij hadden thuis geen boeken, en ik haatte lezen. Pas in het ziekenhuis ben ik daarmee begonnen. Na de operatie hield ik ineens van muziek, van schilderkunst en film, van lezen en schrijven. Ook mijn houding ten aanzien van vrouwen en sensualiteit veranderde. Ik heb een flink litteken op mijn lichaam, en op mijn leven. Ik leef alsof ik een tweede kans heb gekregen. Dat maakt me vrij. Het heeft een tijd geduurd voordat ik besefte dat La délicatesse een boek is over een tweede kans.’
Daarnaast thematiseert de roman de rol van toeval in het leven.
‘De kern van het boek gaat over “het juiste moment”. Nathalie heeft geen idee waarom ze Markus kust, die eerste keer. Haar lichaam besluit dat ze verder kan met het leven, ook al is haar geest er nog niet klaar voor. Hoe lang verdriet duurt weet je niet van tevoren, maar er komt een dag dat je opstaat en dat het lijden begint af te nemen. Als Nathalie Markus eerder had ontmoet, had ze hem niet zien staan. Maar nu is hij de juiste persoon op het juiste moment in haar leven. Waarom dingen lopen zoals ze lopen, weten we niet; misschien zijn ze voorbestemd. Soms besluit het leven voor jou. Ik was een tijd werkzaam in de muziek en probeerde een band te formeren, maar alles ging moeizaam. Toen begon ik met schrijven. Dat ging heel makkelijk en mijn eerste manuscript werd meteen gepubliceerd bij Gallimard – alsof deze weg echt voor mij was bedoeld.’
Geruchten over David Foenkinos die niet kloppen – of misschien ook wel, wie zal het zeggen: In zijn vorige leven was hij een kleine, Duitse bibliothecaris die bezeten was van boeken. Zijn roman Le potentiel érotique de ma femme was de doodssteek voor zijn huwelijk. Als hij op tijd een bassist had gevonden voor zijn band, was hij nu een beroemde muzikant in plaats van schrijver. Hij gaat alsnog een band beginnen. Volgend jaar gaat hij eindelijk verhuizen.
Was u verrast door het succes?
‘Absoluut! Ik had dit niet kunnen verzinnen. Van mijn boek ervoor waren zo’n drie- of vierduizend exemplaren verkocht en ook de eerste oplage van La délicatesse deed weinig. De paperbackeditie daarentegen begon onverwacht goed te lopen. Ineens bleken we een bestseller te verfilmen, terwijl niemand het boek kende toen we aan de opnamen begonnen. Voor de film heb ik een adaptatie gemaakt die her en der flink verschilt van het boek, maar de toon trouw blijft. De passage over Markus’ depressieve kindertijd in Zweden bijvoorbeeld is in de film een korte scène geworden, helemaal in het Zweeds, zonder ondertiteling.
Binnenkort komt La délicatesse trouwens uit in Zweden. We zijn heel benieuwd naar de reacties, want de film zit vol grappen over Zweedse mensen. Helaas kan ik er zelf niet naartoe. Mijn broer gaat in zijn eentje naar het hol van de leeuw. Dus misschien komt hij wel nooit meer terug.’
Afstand Parijs – Stockholm: 1870 kilometer
Enig idee waarom La délicatesse zo veel harten beroert?
‘Ik heb getwijfeld over de titel La délicatesse, vroeg me af of het niet te romantisch was, te zoetsappig. Maar de personages zijn nu eenmaal délicat. Mensen houden van Markus, hij is lief en een beetje vreemd, hij is geestig en fijngevoelig. Als Nathalie iets zegt, luistert hij ook echt. Hij heeft werkelijk aandacht voor haar. Ik denk dat het mensen raakt omdat de zachtaardigheid en kwetsbaarheid van de personages haaks staan op de maatschappij waarin we leven, waarin alles snel en hard aan toe gaat. Ik denk dat het ook zit in de combinatie van een verhaal over hoe het is om iemand te verliezen en de verrassende grappigheid. Blijkbaar heeft men behoefte aan zulke verhalen; er zijn op dit moment niet veel romans met humor en verbeeldingskracht in de Franse literatuur.’
Mede daarom wordt u gezien als een belangrijke nieuwe literaire stem.
‘Ja, men zegt het. Ik was favoriet voor de Prix de Goncourt – die ik trouwens niet heb gewonnen – en bovendien ben ik nog jong en op dit moment een van de bestverkopende schrijvers van Frankrijk, dus de kranten schrijven veel over mijn werk. Maar dat kan allemaal over een jaar weer heel anders zijn. Als je succes krijgt, word je het middelpunt van allerlei discussies. Typisch Frans: als je schrijver bent, mag je niet ook filmregisseur zijn. Totaal belachelijk. Als je meer dan een miljoen boeken verkoopt, zijn er veel mensen die je gaan haten.’
Iets dergelijks beschrijf je ook in La délicatesse, nog voordat je het zelf meemaakte. Markus wordt door zijn relatie met Nathalie van een ‘niemand’ ineens een soort held en roept daarmee zowel bewondering als afgunst op.
‘Ja! Ik zei het al: ik schrijf geen autobiografische boeken, maar mijn leven volgt de boeken die ik schrijf. Misschien moet ik eens een roman gaan schrijven over een auteur die een prachtige vrouw ontmoet die zalige lasagna maakt...’
Gaat u vaker een eigen roman verfilmen?
‘Dat ben ik niet van plan, maar mijn broer en ik gaan wel weer samen een film maken. Ik vond het destijds geweldig, al was het niet elke dag even makkelijk voor mij om als regisseur aan het hoofd te staan van een ploeg van vijftig mensen die allemaal wachtten op mijn beslissingen. Als schrijver leid ik namelijk een teruggetrokken leven; dan ben ik alleen met mijn zoon, zie ik weinig andere mensen, eet ik om zes uur en ga ik vroeg slapen. Ik heb eigenlijk twee verschillende levens.’
David Foenkinos: La délicatesse. Een liefdesgeschiedenis (vertaling Liesbeth van Nes, uitgeverij Meulenhoff)