Podcast of boekenkast

Dat boekenprogramma’s op televisie schaars en doorgaans weinig geslaagd zijn, is een klaagzang die we nu wel vaak genoeg gehoord hebben. Veel beter kan de lezer terecht bij de radio voor mooie programma’s over literatuur. Maar in de uren waarop er in de ether werkelijk iets te beleven valt, worden nogal eens bezigheden verricht die geconcentreerd luisteren onmogelijk maken. De iPod biedt uitkomst. Wie in de trein iemand tegenover zich treft met de bekende witte snoertjes uit zijn oren, gaat er voetstoots vanuit dat daar muziek uit komt. Maar evengoed kan deze reiziger in stilte genieten van een verhaal van Raymond Chandler, een interview met Leon de Winter of een bespreking van de nieuwe Philip Roth.

Mensen die nooit met de trein reizen, verkeren nog altijd in de naïeve veronderstelling dat je daar zo heerlijk kunt lezen. Maar sinds zelfs in de stiltecoupés eerste klas zonder gêne luidkeels wordt getelefoneerd, is lezen in de trein onmogelijk. De podcast opent ongekende literaire werelden. Niet alleen in de trein, maar ook op de sportschool of bij een stapel strijkgoed, en al dat moois is gratis en voor niks te downloaden. Zoals Kunststof bijvoorbeeld. Dit onvolprezen nps-radioprogramma, waar iedere werkdag een cultuurfiguur te gast is, is voor menigeen reden de reis naar huis zodanig te plannen dat je ongeveer tussen 19.00 en 20.00 uur in de auto zit. Frustrerend alleen dat de files dan net zo’n beetje voorbij zijn, waardoor je soms om half acht al op de oprit staat. Podcasten dus. In de afgelopen maanden hoorden we een breekbare Rutger Kopland over zijn laatste poëziebundel, een verbitterde Emma Brunt over eenzaamheid en ouderdom, Ian Buruma over de schoonheid van de Aziatische vrouw en Romke van der Kaa die vertelde dat er het afgelopen najaar in het geheel geen beukennootjes waren, waardoor eekhoorntjes druk aan het fourageren waren in zijn walnotenboom. Enige bezwaar van het achteraf beluisteren van dit programma is dat er nogal eens een voetbal-of schaatsverslaggever tussendoor komt, om over de verkeersinformatie maar te zwijgen. Live is dat minder storend dan een paar weken na dato.

Duizend woorden
Wie slechts een half uurtje reistijd heeft, is goed onder dak bij deBuren. In dit Vlaams-Nederlandse cultureel instituut, gevestigd te Brussel, wordt regelmatig een Radioboek voorgelezen. Nederlandse en Vlaamse auteurs schrijven op verzoek van deBuren een verhaal. Die verhalen verschijnen niet in druk, maar kunnen alleen beluisterd worden. ‘De enige versie van de tekst, de versie die de schrijver zelf heeft gebruikt om voor te lezen, is verzegeld in een blik en zal worden ingemetseld in de nieuwbouw van deBuren,’ aldus de intrigerende introductie bij deze podcast. De luisteraar krijgt niet alleen iets unieks voorgeschoteld, maar heeft bovendien de kans te beoordelen of een hem onbekende schrijver de moeite van het lezen waard is. Al 75 Nederlandse en Vlaamse schrijvers, van Hella Haasse tot Dimitri Verhulst, lazen voor publiek hun radioverhaal voor, dat tussen de twintig en dertig minuten duurt. Jeroen Brouwers hoefde als een van de weinige deelnemers geen nieuw verhaal te verzinnen, maar mocht thuis, in gewijde stilte, voorlezen uit zijn roman ‘Datumloze dagen’. Echt nieuw talent kan ontdekt worden door via de podcast van De avonden te luisteren naar de literaire workshop Duizend woorden. In dit programma lezen aspirant-schrijvers een verhaal van duizend woorden voor, waarna het door twee bekende auteurs van commentaar wordt voorzien (zie ook pagina 14 van deze gids). Bezwaar van de De avonden-podcast is dat je je vooralsnog alleen op het complete programma kunt abonneren en niet op losse onderdelen.
Wie alle tijd heeft, kan bij de vpro oude afleveringen van het Marathoninterview downloaden, waar traditiegetrouw veel schrijvers te gast zijn. Het recente gesprek met Arthur Japin is zo alsnog te beluisteren, maar er kan ook postuum genoten worden van lange gesprekken met Jan Wolkers, Hugo Claus en Kees Fens. Luistert u liever naar John Irving, Umberto Eco of Khaled Hosseini, abonneert u zich dan op de podcast van bbc’s World Book Club. In dit programma zijn schrijvers van naam en faam te gast. Meestal worden ze voor publiek geïnterviewd, maar een enkele keer ook thuis, zoals in het geval van Annie Proulx. De bbc-verslaggeefster toog speciaal naar Wyoming om Proulx te ondervragen over haar bekendste boeken: ‘The Shipping News’ en ‘Brokeback Mountain’. Luisteraars mogen vooraf vragen mailen en zo konden we een Canadees van Irakese komaf horen informeren of Annie Proulx bewust een cowboymythe had willen ontkrachten met haar verhaal over twee homoseksuele cowboys. Proulx legde hoorbaar geïrriteerd uit dat haar verhaal nu juist helemaal niet over cowboys ging, maar over twee gewone boerenjongens die nota bene schapen hoeden. Ang Lee had Ennis en Jack voor de verfilming in cowboys veranderd en zo te horen was Proulx daar niet erg mee ingenomen. ‘Nothing in the world is more inimical to the cowboy way than sheep!’, riep ze getergd uit. Laten we hopen dat ook de Nederlandse uitgever, die ‘Brokeback Mountain’ als ‘Twee cowboys’ op de markt bracht, dit in zijn oren knoopt.

Combinaties
Even simpel als briljant is het idee van The New Yorker Fiction podcast. Deborah Treisman, literair redacteur van dit fameuze tijdschrift, vraagt maandelijks een schrijver een verhaal te kiezen dat ooit in The New Yorker heeft gestaan. De schrijver leest dat verhaal voor, waarna hij uitlegt waarom dit in zijn ogen zo’n goed, knap of opmerkelijk verhaal is. Dat levert interessante combinaties op. Jhumpa Lahiri koos William Trevor, Louise Erdrich Lorrie Moore en Tobias Wolff Stephanie Vaughn. Niet alleen is het interessant te horen hoe een schrijver het werk van een door hem bewonderde schrijver ontleedt, ook levert dit programma tal van ontdekkingen op. A.M. Homes las bijvoorbeeld ‘The Lottery’ voor, een bloedstollend verhaal van Shirley Jackson dat in 1948 in The New Yorker gepubliceerd werd en destijds zorgde voor een reeks aan opzeggingen. Ook verrassend was ‘Brothers and Sisters around the World’, een verhaal van Andrea Lee, voorgelezen door Gary Shteyngart. Op het oog hebben beide schrijvers weinig gemeen, maar Shteyngart legde uit waarom hij zich als in Rusland geboren Jood toch verwant voelde aan de zwarte Andrea die na haar huwelijk met een Italiaanse edelman in Toscane woont.
Het enige bezwaar van deze podcast is de frequentie: slechts een keer per maand is er een nieuwe aflevering. Hoor je liever korte items en literaire nieuwtjes, luister dan naar het overzicht van de New York Times Book Review. Hier horen we bijvoorbeeld Jonatham Lethem over Roberto Bolaño en wat schrijfster Marisha Pessl vindt van de schilderijen van Bob Dylan. Ook npr Books kent een dergelijke magazineachtige opzet. De boekenpodcast van Nation Public Radio (een soort Amerikaanse vpro-radio) duurt een half uurtje. Daarin kan het zowel gaan over de opkomst van de wovel (een internetroman in feuilletonvorm) als over kinderboeken waarin de orkaan Katrina een rol speelt. In de fijne rubriek ‘You Must Read This’ prijzen schrijvers hun lievelingsboek aan. Nadat Jonathan Raban heeft uitgelegd waarom Put Out More Flags van Evelyn Waugh ‘almost unbearably funny’ is, gooi je gauw die stapel strijkgoed aan de kant om te gaan kijken of je dat boek eigenlijk wel in de kast hebt staan.

Aanbevolen literatuurpodcasts:

Book Review van The New York Times Book Review: magazine met interviews, recensies en nieuwtjes.
The Guardian Books Podcast: interviews en impressies van literaire festivals en prijsuitreikingen.
The Moth: verhalen verteld voor publiek NPR Books Podcast: gevarieerd magazine met niet alleen aandacht voor literatuur, maar ook voor non-fictie, kinderboeken en klassiekers.
BBC World Book Club: live interviews met grote schrijvers als Edna O’Brien, Patricia Cornwell en Alice Walker.
Radioboeken: Nederlandse en Vlaamse schrijvers lezen een speciaal voor dit programma bedacht verhaal voor.
Verder zijn er in programma’s als Kunststof, De avonden, Tros nieuwsshow en Desmet live vaak schrijvers te gast. Al die programma’s zijn te podcasten maar (nog) niet op specifieke onderdelen.