‘Door je woordkeus en gebruik van bijvoeglijke naamwoorden is het wat te dik aangezet,’ zegt schrijver Gerard van Emmerik, ‘en het einde komt voor mij iets te snel.’ ‘Ja, ja,’ beaamt debutante Helma Hofkes, ‘maar ik heb het tot duizend woorden ingekort.’
Het is vrijdagavond 15 december, de live uitzending van het VPRO radioprogramma Duizend woorden op de Concertzender is in volle gang. In dit programma krijgen aspirant-schrijvers de kans hun verhaal voor te lezen en te laten toetsen door een professionele redacteur en gerenommeerde auteurs. Iedereen, jong of oud, kan een verhaal insturen van maximaal 1000 woorden. De beste verhalen worden op de website gepubliceerd. Het allerbeste verhaal van de week wordt in het radioprogramma
door een jury van twee auteurs besproken. Deze vrijdagavond zijn dat de schrijvers Gerard van Emmerik (oa De wasverzachters) en Mirjam Boelsums (In zeven dagen), die zullen proberen ‘opbouwend, maar toch ook niet al te lief’ te werk te gaan. Van Emmerik: ‘Schrijven is te leren, maar je moet er gevoel voor hebben. Slimme mensen kunnen minder goed schrijven, naar mijn mening, hun intellect zit hen in de weg. Je moet schrijven vanuit je hart.’
Er wordt veel geschreven in Nederland. ‘We krijgen vijftig tot honderd inzendingen per week,’ vertelt eindredacteur/presentator Lotje IJzermans, ‘geschreven door echte beginners tot vergevorderden en variërend van tenenkrommend tot vreselijk goed.’ Duizend woorden is een project van VPRO’s De avonden en Uitgeverij Nieuw Amsterdam. Behalve uit Van Emmerik en Boelsums bestaat de wekelijks wisselende jury uit bekende schrijvers als Manon Uphoff, Thomas Verbogt, Rascha Peper en anderen. Er is een website (waarop voorgaande afleveringen op video) en een maandelijkse rubriek op de achterpagina van NRC Handelsblad. Terwijl Nieuw Amsterdam- redacteur Emke Spauwen alle ingestuurde verhalen leest en selecteert, houdt IJzermans zich met het radiogedeelte bezig. Ze wil – zowel voor de ‘ingevoerden’ als de ‘leken’ (luisteraars) – er een literair, levendig en leerzaam programma van maken. ‘We zijn geen schrijfschool, het moet niet alleen educatief, maar mag ook entertainment zijn.’ Daarom gaan als eersten de gearriveerde schrijvers ‘met de billen bloot’ en lezen ieder een eigen versgeschreven stukje voor, dat soms pas in de uren voor de uitzending tot stand kwam. Daarna is het de beurt aan de debutant-van-de-week om zijn of haar verhaal voor te lezen. IJzermans: ‘Heel vaak heeft het onderwerp met de kindertijd te maken; een gebeurtenis tijdens de jeugd of de gedachten en belevenissen van een kind. Dat schijnt bij uitstek iets te zijn waar beginners graag over schrijven. Veel over vaders en moeders, opa’s en oma’s, verdriet gezien door kinderogen. Misschien gaan we in de toekomst proberen om ook eens verhalen in een ander genre binnen te halen, maar eerst moet het programma wat meer ingeburgerd zijn.
Dan is het woord aan de jury. De schrijvers, die naast hun literaire werk ook als schrijfcoach en docent aan de Schrijversvakschool actief zijn, hebben vaker met dit bijltje gehakt. Zij spreken over de opbouw (‘mooi, evenwichtig’), de woordkeuze (‘mij spreken deze overdrijvingen niet aan’), het perspectief (‘de hijvorm in plaats van de ik-vorm kan dit verhaal verbeteren’). Zij noemen details (‘bruine brokken klinkt beter dan vreemde bruine brokken’) en geven tips (‘breng wat meer afwisseling in korte en lange zinnen’). Een goed verhaal schrijven vereist heel wat schaven en schrappen, is de duidelijke boodschap. En niet voor alle debutanten – de jongste twintig, de oudste 78 jaar – ligt een literaire carrière in het verschiet, maar met drie van hen is uitgeverij Nieuw Amsterdam inmiddels in ‘oriënterend gesprek’.
Tot besluit van de uitzending – alle verhalen verteld, de kritiek geabsorbeerd en de schrijfvaardigheidstips geconsumeerd – draagt hoofdredacteur Wim de Bie een stukje
voor uit zijn weblog. IJzermans: ‘Zijn optreden is een belangrijk onderdeel. Omdat Wim korte verhaaltjes schrijft die tegelijkertijd entertainen. Daarmee is de programmaformule mooi rond.’
Duizend woorden is een project van het VPRO-radioprogramma De avonden, Uitgeverij Nieuw Amsterdam en de Achterpagina van NRC Handelsblad. Elke vrijdagavond wordt op de radio een verhaal van een aspirant-schrijver besproken.