Het luisterboek is bezig aan een onstuitbare opmars in Nederland. Uitgeverij Rubinstein stond aan de wieg.

Een luisterboek is een opname op een of meer cd's van een boek dat wordt voorgelezen. Een kinderboek, maar steeds vaker een roman voor volwassenen. Het luisterboek is in opkomst. Was zeven jaar geleden in vrijwel geen enkele boekwinkel nog een 'gesproken boek' te vinden, tegenwoordig staan de rekken met aantrekkelijk
vormgegeven cd-hoesjes op een prominente plaats.
In Nederland een relatief nieuw fenomeen - De Week van het Luisterboek (van 31 oktober t/m 11 november) is pas aan zijn derde editie toe, terwijl audioboeken in Duitsland, Engeland en vooral de Verenigde Staten inmiddels geheel ingeburgerd
zijn. In Amerika worden boeken steeds vaker inclusief cd verkocht.
Ter vergelijking: de Amerikaanse boekenmarkt bestaat voor acht tot tien procent uit audioboeken, bij ons is dat pas een tot twee procent. Dat verschil zou wel eens te maken kunnen hebben met het feit dat Amerika een groot land is en de afstanden die men er per auto (favoriete plek om een boek te beluisteren) aflegt, ook veel groter zijn. Dus alle tijd om een boek uit te luisteren - want niets is vervelender dan halverwege een hoofdstuk, net als je er helemaal 'in' zit, op de plek van bestemming te arriveren.
Maar sinds een paar jaar neemt de vraag toe en lijkt het erop dat ook de Nederlandse lezers eindelijk warmlopen voor het gesproken boek. Misschien omdat het bij 'modern leven' hoort om meer dan één ding tegelijk te doen? Luisterlezen tijdens de afwas, in de trein of op de fiets. Dé luisterboekenspecialist van Nederland, uitgeverij Rubinstein, stond aan de wieg van het gesproken boek.

Neefje M.
Maurits Rubinstein produceerde in 1985 zijn eerste 'cassette-boek'. Het was in eerste instantie bedoeld voor zijn tante, de schrijfster Renate Rubinstein. Toen zij door ziekte niet langer in staat was uit eigen werk voor te lezen aan haar 'leesclubje', waarin onder
meer Annie M.G.Schmidt en Karel van het Reve, stelde Maurits voor er een cassettebandje van te maken. Renate las hem haar boek Nee heb je voor, Maurits (die als neefje M. figureerde in dat boek) nam het op en kopiëerde het op een tiental cassettes, die ze aan haar vrienden kon uitdelen.
In kringen rond de schrijfster waren de bandjes zo'n succes, dat Jan Meng van Athenaeum Boekhandel er lucht van kreeg. Meng, tegenwoordig een bekend voorlezer van onder meer de Harry Potter luisterboeken, bestelde honderd cassettes, die binnen twee weken waren uitverkocht. Het eerste commerciële literaire luisterboek was
geboren. Als volgend project produceerde Maurits, die inmiddeld uitgeverij Rubinstein had opgericht, de serie Hun eigen stem. Zes bandjes waarop de andere schrijvers van Renate's leesclubje voorlazen; onder andere Simon Carmiggelt. In het begin werden de luistercassettes nog door uitsluitend Amsterdamse boekhandels afgenomen, later in heel het land. Gestaag bouwde Rubinstein, overigens ook uitgever van de welbekende Gouden Boekjes, aan een groeiend audioboekenfonds, maar de vraag bleef bescheiden.
Tot zeven jaar geleden de Harry Potter luisterboeken - inmiddels op cd - voor een doorbraak zorgden. Met 8000 verkochte exemplaren van het eerste deel bleken de Potter boeken bij uitstek geschikt om door de hele familie beluisterd te worden in de auto op weg naar het vakantie-adres. Dik Broekman van uitgeverij Rubinstein: 'Harry Potter was een eye-opener, opeens was er een publiek voor luisterboeken. Publiek door alle lagen van de bevolking en door alle leeftijden heen.' De cd's werden met bijpassende display aan de boekhandels geleverd in een speciale ontworpen verpakking, die het midden houdt tussen boek en cd. De productie groeide: in 2006 werden 1,5 miljoen cd's geproduceerd.

Week van het Luisterboek
De meerwaarde, het geheime wapen van het luisterboek is natuurlijk de schrijver die zijn eigen boek voorleest. Van Gerard Reve, Gerrit Komrij, J.J. Voskuil, Remco Campert tot Oek de Jong en Jan Siebelink, bijna iedere schrijver kunnen we inmiddels het eigen
werk horen voordragen. In geval van vertaald werk of hakkelende schrijvers, wordt door bekende acteurs en actrices voorgelezen. Rubinstein beschikt over een eigen opnamestudio, waar ook voor publiek kan worden voorgelezen.
Broekman: 'Adriaan van Dis en Arthur Japin kunnen het goed, dat zijn echte voorleesfenomenen. Hun vroegere acteursaspiraties zullen daar toe hebben bijgedragen.' De wandelaar, geschreven en voorgelezen door Van Dis is dan ook een van de zes genomineerde luisterboeken voor de Prijs van het Beste Luisterboek 2007. De prijs, die niet naar de auteur maar naar de voordrager van het luisterboek zal gaan, wordt dit jaar voor de tweede maal uitgereikt, op 31 oktober, de start van de Week van het Luisterboek. Aan de Week werken naast Rubinstein ook andere uitgevers van audioboeken mee, waaronder Uitgeverij Cossee (klassieke literatuur van o.a. Couperus, Nescio, Tsjechov), Karakter Uitgevers (o.a. Appie Baantjer en 'romantische fictie') en Home Academy (hoorcolleges over o.a. Rembrandt, de islam). Wat aangeeft dat er intussen meerdere spelers op de luisterboekenmarkt zijn, die het aanbod flink verbreden. Per webshop (www.luistereenboek. nl) zijn online luisterboeken
te koop en sinds kort bestaat de mogelijkheid om tegen betaling een luisterboek te downloaden als mp3-bestand (www.lecticus.nl).
De luisterboekenmarkt groeit. Komend jaar brengt Rubinstein zo'n zestig tot tachtig nieuwe titels uit. De verkoopcijfers stegen de laatste drie jaar spectaculair; vorig jaar verdubbelde de jaaromzet. Precieze cijfers noemt de uitgever liever niet. Broekman: Laat ik zeggen netto een paar miljoen euro per jaar aan luisterboeken.' Bang voor concurrentie is hij niet. Broekman: 'Hoe meer zielen hoe meer vreugd. Wij hebben er het grootste aandeel in, dus als de markt groter wordt, profiteren wij daar evenredig van.' De vijver waaruit gevist kan worden is dan ook immens groot.
Broekman: 'Er zijn nog zoveel papieren boeken die je graag als luisterboek zou willen hebben; daar zijn we met terugwerkende kracht aan bezig. En ieder jaar komen er nog eens zo'n 16.000 nieuwe boektitels bij. Terwijl het totale bestand van luisterboeken in Nederland 600 titels omvat. Dus we hebben nog heel wat in te halen.'