Bij de Japanse schrijver Haruki Murakami spelen het bewuste en onderbewuste een even grote rol. In 'After Dark' gaat het weer op lichtvoetige wijze over parallelle werelden.

'De grond waarop wij staan, hè, die ziet er wel heel solide uit, maar er hoeft maar dát te gebeuren of je zakt erdoor. En als je er eenmaal door bent gezakt, kun je het wel vergeten. Dan kom je nooit meer terug naar de
oppervlakte. Dan moet je je in de donkere wereld eronder maar in je eentje zien te redden.’ (uit: After Dark)
Welkom in de wereld van Haruki Murakami (57), de Japanse schrijver die de werkelijkheid graag kantelt. Die beschrijvingen van alledaagse handelingen als boodschappen of de was doen moeiteloos laat overgaan in een confrontatie met onvermoede parallelle werelden waar niemand veilig is. Zijn personages niet – ‘Er bestaat geen twijfel aan: er staat in deze kamer iets te gebeuren. Waarschijnlijk iets dat een heel diepe betekenis heeft’ – en zijn lezers niet. Want het lezen van Murakami’s werk verandert iets in je, zonder dat je precies kunt benoemen wat. Het maakt dat de dagelijkse werkelijkheid op losse schroeven komt te staan, dat het onbewustzijn in het bewustzijn meer aandacht krijgt.

De magie van Murakami’s werk omschrijven is net zo lastig als een boek van hem navertellen. Neem 'After Dark', de zojuist verschenen Nederlandse vertaling van zijn nieuwste roman. Daarin ontmoeten een jongen en meisje elkaar in een nachtelijke stad en helpen zij een aangerand Chinees meisje in een zogeheten love hotel. De dader van die aanranding doet onduidelijk werk achter zijn computer in een verlaten kantoor. ‘Een of andere idioot heeft een golfbal in heel ruw terrein geslagen, en als iemand die niet voor morgenochtend uit het systeem haalt, gaat de internetvergadering niet door,’ legt hij zijn vrouw over de telefoon uit. En er is een zusje dat al twee maanden heel diep slaapt. ‘Je hoort haar niet ademen, ze keert zich niet om, ze lijkt wel dood. Je kunt haar roepen, je kunt aan haar schudden, maar ze doet haar ogen niet open.’ Het is een wonderlijk verhaal maar gek genoeg toch aannemelijk. En tegelijkertijd gaat het boek over zoveel meer. Zoals steeds bij Murakami. Wat is echt, wie ben je en waar wordt dat door bepaald? Of, zoals een van de hoofdpersonen in 'After Dark' zich afvraagt: ‘Waarom leiden we eigenlijk allemaal een ander leven?’

Kampen
Murakami schrijft sinds 1979. Daarvoor studeerde hij dramaturgie aan de universiteit van Tokio en had hij een jazzcafé. Dat sloot hij in 1984 om zich volledig aan het schrijven te wijden. Sindsdien heeft hij romans, verhalen en een non-fictieboek (over de overlevenden van de gasaanval in de metro van Tokio in 1995) gepubliceerd. Het leverde hem diverse prijzen op. Daarnaast vertaalde Murakami werk uit het Engels; onder andere boeken van John Irving en alles van de door hem bewonderde Raymond Carver.

Opvallend is Murakami’s droogkomische stijl. ‘Ze staart hem aan alsof hij een struik is in een hoek van haar tuin die nodig gesnoeid moet worden.’ Of: ‘Dan loopt hij weg, ergens heen.’ En: ‘Deze vraag blijft ongeveer dertig seconden hangen zonder van vorm te veranderen.’ Een ander terugkerend element zijn opsommingen van spullen of uitgebreide beschrijvingen van alledaagse handelingen: ‘Shirakawa zet de cd-speler uit, bergt hem weg in de diepe onderste la van zijn bureau en draait de la op slot.’ Een moderne techniek die Murakami volgens zijn vertaler Jacques Westerhoven gebruikt om thema’s te beschrijven die zo oud zijn als de Japanse literatuur: heimwee naar gelukkiger tijden die misschien nooit bestaan hebben, en een besef van de ontoereikendheid van de eigen persoonlijkheid. De toegankelijkheid van Murakami’s werk heeft er mede voor gezorgd dat er in de literaire wereld twee kampen zijn ontstaan. Vooral in Japan. Het ene kamp ziet in hem een toekomstige Nobelprijswinnaar. Het andere kamp, waartoe bijvoorbeeld Kenzaburo Oë behoort die de Nobelprijs in 1994 won, beschouwt Murakami als te populair om als auteur serieus genomen te kunnen worden. Literatuur met een hoofdletter L wordt immers nooit door de massa gewaardeerd. 'Norwegian Wood', Murakami’s grote doorbraak in Japan die hem een miljoenenpubliek bezorgde, zou volgens die redenering tussen de auteur en de prijs der prijzen instaan. ‘Dat boek heeft mijn reputatie vernietigd – ik bedoel, mijn reputatie in de media hier,’ zei Murakami erover in een interview een paar jaar geleden.

Het belette hem niet verder te werken aan een oeuvre waarin muziek, katten, dromen, verdwijningen (meestal van een jonge vrouw) en onweerstaanbaar mooie oortjes een rol spelen. ‘Maar beter nog dan al die curven en kronkels was de zachte welving van de oorlellen: die malse
stukjes vlees overtroffen alles wat dit leven te bieden heeft.’