'Je hóeft niet verder te lezen'

Nee, ik ben niet direct het type schrijver dat ik zelf graag lees,' zegt Kathryn Harrison (1961, tenger, blond, elegant) met fijne zelfspot, 'er zijn veel momenten in mijn leven waarop ik geen boek van mezelf zou willen lezen.' Ieder boek dat ze schreef is op de een of andere manier controversieel, provocatief of op z'n minst verontrustend. Maar tegelijkertijd zijn haar romans spannend, confronterend en geven ze altijd stof tot nadenken.
Ze schreef er zes, maar haar bekendste boek is zonder twijfel het autobiografische The Kiss (vertaald als Verleiding), waarin Harrison tien jaar geleden onthulde hoe ze, toen ze begin twintig was, vier jaar lang een seksuele relatie onderhield met haar eigen vader, die haar en haar moeder verliet toen ze een baby was. Het boek veroorzaakte een enorme rel en de schrijfster werd van alle kanten verguisd. Maar Kathryn Harrison vindt dat je over alles moet kunnen schrijven. Sterker nog, dat is wat haar betreft de functie van literatuur: 'Lezen is een stilzwijgende transactie tussen de lezer en de schrijver. Op papier kun je alles zeggen en de lezer kan er in stilte over nadenken. Niemand hoeft te weten dat je het gelezen hebt en je hoeft niet verder te lezen als het niet je aanstaat.'
Ook haar nieuwe boek Envy (Afgunst) zit vol messcherp beschreven menselijk leed. Psychiater Will is gelukkig getrouwd met de introverte Carole. Een paar jaar geleden verdronk hun tienjarige zoon Luke en sindsdien is het gezin in rouw gedompeld. Daarnaast lijdt Will onder de verstoorde relatie met zijn eeneiige tweelingbroer Mitch, met wie hij al jaren geen contact meer heeft en die intussen een wereldberoemd zwemkampioen is. En intussen worstelt Will ook nog met obsessieve seksuele verlangens die zijn integriteit als psychiater in gevaar brengen. 'Ik wilde schrijven over een ouder die rouwt om een overleden kind. Ik begon met een moeder, maar ik vond het te moeilijk om me voor te stellen hoe het was als moeder om een kind te verliezen. Toen heb ik het perspectief van de vader gekozen, zodat het verdriet in elk geval een graad van mijzelf verwijderd was. Mijn vorige boek The seal wife (De robbenvrouw) had ook een mannelijke hoofdpersoon. Daarvóór dacht ik echt dat het onmogelijk was, te moeilijk. Maar het bleek uitdagend en bevrijdend en leuk om te doen. Het vrouwelijk perspectief is natuurlijk heel vertrouwd, maar als je het gevoel krijgt dat de helft van de mensheid buiten je bereikt ligt als schrijver is dat natuurlijk niet handig. Nu ik het een paar keer gedaan heb, vind ik het leuk, leuker zelfs dan een vrouwelijk personage. En ik heb mijn eigen man (de schrijver Colin Harrison - red) om te voorkomen dat ik domme technische fouten maak. Er zijn nog steeds belachelijke dingen aan mannen die ik niet begrijp. Hoe vaak ze aan seks denken, dat geloof je toch niet?! Hoe kom je nog tot andere dingen als je zo vaak aan seks denkt?'

Desastreuze impact
Intussen lijkt Kathryn Harrison sardonisch plezier te hebben in het beschrijven van alle manieren waarop Will wanhopig probeert zijn erecties te verbergen. En er zit in dit boek een zeer expliciete seksscène die haar reputatie van provocatief schrijfster weer alle eer aandoet. 'Het is de meest expliciete seksscène die ik ooit heb geschreven. Ik had het niet zo gepland, maar het kwam door dat meisje Jennifer. Zij kwam ineens in het boek terecht en ze was zo verslavend om over te schrijven omdat ze zo amoreel en schaamteloos is over de desastreuze impact van haar gedrag op andermans levens. Het is leuk om over een bad girl te schrijven die nu eens niet wordt gestraft voor haar daden. Slechte meisjes zijn er genoeg in de literatuur, maar ze komen altijd slecht aan hun einde. In dit boek draai ik de traditionele rollen om: Jennifer is de seksuele agressor, Will het slachtoffer. En in het huwelijk van Will is Carole de introverte figuur die haar verdriet in stilte verwerkt terwijl hij veel expressiever is, op het hysterische af. Jennifer is een extreem karakter dus het zou vreemd zijn als de seks niet extreem was. Maar het is geen porno, het is onderdeel van het verhaal. Het maakt duidelijk wat haar zo gevaarlijk maakt.'
Behalve een provocerende schrijver, wordt Harrison ook geprezen om haar literaire moed. Ze gaat niets uit de weg en ze begeeft zich in de diepste krochten van de menselijke ziel. 'Ik denk nooit bij mezelf: wat ben ik nu toch dapper. Ik ben gewoon zo. Ik ben nieuwsgierig. Als iemand tegen mij zegt: doe die deur niet open, dan gaat die deur open. Ik werk nu aan een non-fictie boek over een paar moorden in een familie in Oregon, twintig jaar geleden. Sommige mensen begrijpen niet dat ik daarover wil schrijven. Het is vreselijk, maar het is wel gebeurd. Wat maakt dat mensen zich zo gedragen? Dat extreme gedrag vind ik interessant. Een van de kritieken op The Kiss was dat het niet fatsoenlijk was daarover te schrijven. Terwijl ik altijd het gevoel heb gehad dat juist de intimiteit van een boek zo geschikt is voor gevoelige onderwerpen. Je hoeft het niet te lezen, maar het is er wel.'