‘De Thorbecke van het Nederlandse landschap,’ zo noemt Dik van der Meulen de man over wie hij een nieuwe biografie schreef: onderwijzer, schrijver en natuurbeschermer Jac. P. Thijsse (1865-1945). Want wat Thorbecke betekende voor de Nederlandse democratie, vertelt Van der Meulen in een nieuwe aflevering van Andere tijden over Thijsse (presentatie: Astrid Sy), dat betekende Thijsse voor de natuur in Nederland. Inderdaad stond Thijsse in 1905 aan de wieg van de Vereniging Natuurmonumenten. ‘Het is wel de taak van iedere Nederlander die het goed met zijn land meent deze vereniging te steunen,’ zei hij erover. In 1906 redde hij het Naardermeer dat destijds een vuilnisbelt dreigde te worden, maar dankzij Thijsse het eerste beschermde natuurgebied in Nederland werd. Onderwijzer Thijsse schreef zo’n 2000 artikelen en 45 boeken, waaronder de bekende Verkade-albums. ‘Ze hebben me voor de reclame gevraagd!’ schijnt hij aanvankelijk te hebben uitgeroepen, toen de koekjesfabriek hem in 1904 vroeg als auteur van natuurboeken met plaatjes. Maar hij accepteerde de opdracht op voorwaarde dat de naam Verkade niet op de covers van de boeken zou prijken – en ze werden een groot succes, waarmee Thijsse zijn roem als natuurkenner bezegelde. Ko (Jac. stond voor Jacobus) Thijsse frequenteerde de koninklijke familie en schrijvers als Freederik van Eeden, groeide uit tot een bekende en geliefde Nederlander.
Zijn liefde voor de Nederlandse natuur vlamde volgens zijn biograaf pas echt op toen hij in 1890, op zijn 25ste, op Texel kwam te wonen. Zo veel vogels had hij nog nooit gezien! Hij schreef er in 1927 een Verkade-album over, dat het eerste toerisme op Texel op gang bracht. Thijsse was een ‘ontzettend sociale, toegankelijke man,’ zegt zijn biograaf, ‘die met iedereen een praatje maakte.’ Maar de kritiek klinkt weleens dat hij ook tegen NSB’ers en de bezetter iets te aardig was. Zijn grootste fan was waarschijnlijk schrijver en kunstenaar Jan Wolkers (1925-2007), die naar eigen zeggen als kind Verkadebeschuit stal puur voor de natuurplaatjes, om vervolgens de beschuiten naar de vogels te ‘frisbeeën’. Voor Wolkers, zo vertelt Thijsse-biograaf Van der Meulen in Andere tijden, waren er maar twee schrijvers: God, die de bijbel schreef, en Thijsse, die de Verkade-albums schreef.
Thijsse woonde het grootste deel van zijn leven in Bloemendaal, waar hij in 1925 de heemtuin Thijsses Hof oprichtte. ‘Het hoofddoel is dat iedere bezoeker van den Hof gemakkelijk en plezierig en duidelijk kennis kan maken met onze planten,’ schreef hij erover. Tachtig jaar na zijn dood heeft Thijsses missie niet aan belang ingeboet, nu alle natuur op aarde vanwege klimaatverandering bedreigd wordt. ‘Eigenlijk had ie nog steeds moeten leven, gezien wat er nu met de natuur gebeurt,’ zegt zijn achterkleinzoon Carel Thijsse in Andere tijden. Thijsse en zijn vrouw Leen zijn begraven in Bloemendaal: de planten groeien onbekommerd op het graf en er is een drinkbak voor de vogels. Dat is, zo vertelt zijn achterkleinzoon, precies zoals de natuurliefhebber het wilde. ‘Dit is Jac. P.!’.
‘Natuurlijk’ is dit jaar het thema van de Maand van de Geschiedenis. Op 26 oktober wordt de Libris Geschiedenisprijs uitgereikt in VPRO’s OVT vanuit de OBA. Het boek Meester in het Paradijs. Jac. P. Thijsse en het landschap van Dik van der Meulen verschijnt 12 november bij Querido.