Geschiedenisprogramma Andere tijden blikt vanavond terug op de jaren tachtig en negentig, toen aids nog een doodsvonnis betekende en patiënten vaak in isolement stierven. In de aflevering komen voormalige ‘buddy’s’ aan het woord: vrijwilligers die aidspatiënten tot in hun laatste dagen begeleidden – met praktische hulp, maar vooral met het bieden van nabijheid en een luisterend oor, op een moment dat veel anderen bang waren om hen zelfs maar aan te raken.
Tijdens het schrijven aan het script voor de aflevering – de opnames zaten er net op – maakt regisseur Femke Veltman tijd voor een kort interview.
Hoe werkt deze geschiedenis nu nog door?
Veltman: ‘Aids is vaak niet meer levensbedreigend, maar nog steeds actueel. Nederlandse jongeren hebben steeds vaker onbeschermde seks, zo blijkt uit onderzoek van Rutgers en Soa Aids Nederland. En onder de regering-Trump bezuinigd de VS flink op aidsprogramma’s wereldwijd. Tegelijkertijd is dit zo’n echt universeel Andere Tijden-verhaal: over een grote maatschappelijke crisis en menselijke veerkracht. Wie stonden er voor deze patiënten klaar toen er nog veel angst en onwetendheid en geen medicatie was?’
Angst en onwetendheid?
‘Die was zeker in de begintijd enorm. In een aflevering van Sonja op dinsdag vraagt Sonja Barend aan het publiek wat aids is. Niemand wist het. En tijdens een speciaal ingelaste, avondvullende NOS-uitzending stelden kijkers de meest uiteenlopende vragen over mogelijke besmettelijkheid, zoals: “Kan ik nog wel naar de tandarts?”’
Desondanks stonden er mensen voor aidspatiënten klaar.
‘Ja. In de aflevering spreken we met twee “buddy’s”: een homoseksuele man uit Amsterdam die de ziekte in zijn vriendenkring om zich heen zag grijpen en wilde helpen, en een vrouw uit Limburg die deze verstoten groep wilde helpen, ondanks weerstand van haar thuisfront. Daarnaast vertelt Marianne Tenthof, een voormalig gastvrouw en verpleegkundige, over de vakantieweken die het Rode Kruis Zorghotel op de Veluwe voor aidspatiënten organiseerde. Dankzij Ria Bremers Vinger aan de pols – echt een voorloper in het op de kaart zetten van het onderwerp – kunnen we veel beeldmateriaal uit deze tijd tonen. We hebben zelfs archiefbeelden van hoe de buddy’s en Marianne aan het werk waren. Zo komen ook hun cliënten voor ons echt tot leven.’
Wat was de functieomschrijving?
‘Je kon je taak heel verschillend invullen. Buddy’s gingen bijvoorbeeld mee naar doktersafspraken, maar hun voornaamste taak bleek toch luisteren en aanraken. Er zit een ontroerend beeld in de aflevering van hoe magere, overduidelijk doodzieke jongens met open armen en kussen worden ontvangen door de gastvrouwen van het Zorghotel. Dit werk brachten de buddy’s en Marianne overigens zelf ook heel veel, zo vertellen ze. Ze zijn dankbaar dat ze hebben mogen kijken door de ogen van jonge mensen die nog maar zo kort te leven hadden. Het heeft hun leven veranderd.’