Een animalier, iemand die op uiterst realistische wijze dieren schildert (of beeldhouwt), gold in de negentiende eeuw als vak apart. Niet omdat het zo knap was, maar juist omdat het op de ladder van de schilderkunst een tree lager stond dan bijvoorbeeld historische of religieuze taferelen. Dieren waren maar decoratief.
En ook met de hedendaagse blik worden negentiende-eeuwse dierenschilders in een andere categorie gestopt dan bijvoorbeeld de impressionisten, die de schilderkunst als geheel op z’n kop zetten. Dierenschilders, hoe virtuoos ook, steken daar wat behoudend bij af.
Deze opvattingen spelen misschien mee bij het feit dat een van de allerberoemdste schilders van haar tijd, Rosa Bonheur (1822-1899), vandaag de dag niet alom bekend is. Echt waar, deze animalière was immens populair. Haar schilderijen gingen voor ontzaglijke bedragen over de toonbank – zozeer dat ze zich een chateau ten zuiden van Parijs kon veroorloven waar ze een extravagante trits aan huisdieren hield: schapen, honden, tropische vogels, apen, een everzwijn, een hert en vier leeuwen.
Toch was ze bij het grote publiek enigszins in vergetelheid geraakt totdat Musée d’Orsay in 2022 een grote overzichtstentoonstelling over haar maakte. Ter gelegenheid van de Nederlandse Museumweek praat Lucas De Man u vandaag in acht minuten bij over een aantal van haar iconische werken die u nu in Nederland kunt zien. De komende vier dagen doet hij hetzelfde met Richard Serra, Marlow Moss, Willem Witsen en Gesina ter Borch.
Bonheurs schilderijen zijn realistisch én lijken iets van de ziel van dieren te tonen – of het nu gaat om een schattig hondje of een machtige leeuw. Op haar meesterwerk Ploegen in de Nivernais (1948) voel je gewoon de aanwezigheid, de geurige warmte en het gedurig lijden van de hardwerkende ossen.
Bonheur ging haar eigen weg in een mannenwereld. Ze verdiepte zich ijverig in anatomie en bracht vele uren door op de veemarkt en het slachthuis, waar ze het liefst een broek droeg – verboden voor vrouwen destijds, wat betekende dat ze halfjaarlijks een speciale kleedontheffing moest aanvragen. Hoewel ze nu als feminist wordt geëerd zat ze zelf destijds weinig in over vrouwenrechten. Ze leefde enkel voor de kunst.