Het is materiaal voor nachtmerries. Je loopt door een veld en je weet dat er ieder moment een vliegend robotje zo’n zestig meter boven je hoofd kan zweven, met precies één granaat bij zich, speciaal meegenomen om op jou te laten vallen. Of nog erger: dat hij zo dichtbij vliegt dat je zijn mugachtige gezoem kunt horen, dat hij je achternavliegt, de hoek om, zelfs naar binnen. Je kunt blijven rennen, maar je weet dat de hittezoekende camera je al gezien heeft, dat de bestuurder van het robotje kilometers verderop zit en maar één doel heeft.
Dit is nu de realiteit in Oekraïne, waar een ouderwetse loopgravenoorlog tegelijk een futuristische droneoorlog is. Welke gevolgen dat heeft, nu en in de toekomst, wordt uitgemeten in de Tegenlicht-uitzending ‘Game of drones’.
Het is allemaal schokkend eenvoudig. Met een drone die iedereen op internet kan bestellen kun je een uiterst precies moordwapen maken door er een granaat aan te monteren. Dat gebeurt massaal in Oekraïne. De drones die daar aan beide kanten veel slachtoffers maken zijn voor een groot deel huis-tuin-en-keukenexemplaren, gemaakt door vrijwilligers in schuurtjes.
Tegelijk laat de aflevering zien hoe defensiestart-ups gretig inhaken op de opkomst van drones in oorlogvoering. Zij bellen persoonlijk commandanten plat om hun waar aan te bieden zodat ze die voortaan als ‘battle-tested’ kunnen aanprijzen. Nu al worden er technologische lessen uit de Oekraïense droneoorlog getrokken. Bijvoorbeeld dat je de laatste honderd vliegmeters het liefst geautomatiseerd zou willen afleggen om geen last te hebben van de stoorzenders die de meeste eenheden inmiddels bij zich dragen en die het signaal naar de bestuurder van de drone verstoren. Als de drone het laatste stuk zichzelf zou kunnen besturen omzeil je dat probleem, maar daarmee open je de deur naar autonome wapens.
Een oorlog met autonome killerdrones is een gruwelijk toekomstvisioen, maar deze Tegenlicht-uitzending laat zien dat we daar al meet één been in staan. Er gaat een uiterst griezelig filmpje rond van een Chinese dronezwerm die met ontzagwekkende precisie door een dicht bos manoeuvreert – niet bestuurd door mensen, maar door een algoritme.
De hoop is nu gevestigd op de diplomaten die autonome wapens net als gifgas en verblindende lasers proberen te verbieden. Maar ook als die internationale verdragen er komen, kunnen ze worden verbroken. ‘Game of drones’ is verplichte kijkkost waar je ook staat op het pacifist-havikspectrum. Lekker slapen doen we toch al niet.