Het pulseren ontstaat doordat met een zekere regelmaat steeds andere boventonen de boventoon voeren, als we het zo mogen uitdrukken. De ene verdwijnt in de zwerm, een andere bloeit op. Zo wordt de aandacht met fluwelen hand van toon naar toon geleid. Dezelfde tonen klinken, maar je hoort voortdurend iets anders.
Iets vergelijkbaars gebeurt in Tapiola, een symfonisch gedicht van Sibelius uit 1925. De muziek wordt gedomineerd door herhalingen van bassen, sprongen en samenklanken. Het korte beginliedje schuifelt met kleine stapjes voort en komt in allerlei gedaanten terug. Ritmes trekken zich amper iets van het metrum aan. Vaak verandert er niets of nauwelijks iets en toch blijft de luisteraar andere dingen horen. De kenner spreekt van klankvelden, bourdon, chromatiek, motivische transformatie, organische ontwikkeling en vrije puls. Je kunt ook zeggen dat Sibelius in Tapiola vooral sfeer op muziek heeft gezet.
Wat stelt Tapiola voor? In de partituur staat een gedicht van vier regels afgedrukt. De eerste regel luidt: Da dehnen sich des Nordlands düstre Wälder. De uitgever schrijft dat het kwatrijn van Sibelius is, maar volgens diens biograaf Tomi Mäkelä schreef Sibelius geen poëzie en gaf hij hooguit hints wat er in het gedicht kon komen. Mäkelä denkt dat iemand op de uitgeverij het gedicht maakte, misschien de baas zelf. Later benadrukte Sibelius dat hij voor Tapiola uitsluitend door de natuur geïnspireerd was en er niets in is te horen dat je met woorden kunt uitdrukken.
Vanavond wordt Tapiola op NPO Klassiek uitgezonden. ‘Prachtige dag. Poëzie in de lucht. De natuur spreekt’ schreef Sibelius ooit in een dagboek. Haal zijn natuur in huis!
