Dat ene woord: achter de schermen bij een instabiel voetbalbolwerk

‘Feyenoord-supporter zijn is een vorm van sadomasochisme.’ De materiaalman kijkt thuis op de bank toe hoe het voor de zoveelste keer misgaat met zijn club. Zijn uitspraak past in een illuster rijtje van clichés over Feyenoord-supporters. Een greep uit het gemiddelde aanbod: ‘Feyenoord-supporter ben je niet voor je lol’ (Gerard Cox). ‘Geen woorden, maar daden’ (uit het clublied, en vrijwel elke Feyenoord-gerelateerde mening). Of de bekendste: ‘Feyenoord-supporter zijn is lijden.’ Schrijver dezes kan het weten, en voegt er graag aan toe dat supporter zijn van Feyenoord vooral een gedoetje is.

Kijkend naar de negendelige Disney+-documentaireserie Dat ene woord - Feyenoord, kunnen veel van eerdergenoemde clichés ook moeilijk ontkend worden. Want hoewel Feyenoord kan bogen op een indrukwekkende geschiedenis (door bijvoorbeeld als eerste én (voorlopig) laatste Nederlandse club een Europese hoofdprijs te winnen), overheerst vaak vooral de rampspoed. Toen de club in 2017 voor het eerst in achttien jaar weer eens kampioen werd, leek het bijna alsof Rotterdam opnieuw werd bevrijd.

Want naast een onbetwiste Nederlandse voetbalgrootmacht, is Feyenoord vooral een oerconservatief voetbalbolwerk, dat iets te vaak leeft in het verleden. Voor de supporter een lijdensweg, maar tragiek en wanbeleid vormen doorgaans wél ideale hoofdingrediënten voor een goede voetbaldocumentaire. Neem de zesdelige documentaireserie die Videoland onlangs uitbracht over FC Utrecht (‘Guts and Glory’). Best vermakelijk, maar een stabiele subtopper leent zich niet per se voor een meeslepend inkijkje. Daarvoor is het succes te gering, en het falen te vaak verwaarloosbaar.

Succesfeestjes zijn al helemaal dodelijk saai, getuige de All or Nothing-documentaires van Amazon (onder meer over Manchester City) en de documentaire First Team: Juventus van Netflix. Het zijn clubs die het – mede door een volle portemonnee - goed voor elkaar hebben, en veel prijzen winnen. In dat soort documentaires is het grootste lijden hooguit een blessure van een sterspeler. Het inkijkje in de kleedkamer kan best vermakelijk zijn, maar de scherpe randjes ontbreken. Een goede voetbaldocumentaire bestaat uit tegenslag, verval en vooral: grote verwachtingen.  

Wat dat betreft schoten de makers van Dat Ene Woord in de roos. Het voetbalseizoen 2020-2021 gaat onmiskenbaar de boeken in als het ‘coronaseizoen’, oftewel: het seizoen waarin voetbalclubs grotendeels gedwongen zonder publiek speelden. Een grote klap voor Feyenoord, want in stadion De Kuip geldt het supporterslegioen als onmisbare ‘twaalfde man’. Toch lijken de zaken er aan het begin van het seizoen best aardig voor te staan. De club is ongeslagen sinds good old-trainer Dick Advocaat het halverwege het seizoen 2019-2020 overnam, en de selectie is grotendeels intact gebleven. Met een beetje geluk kan de club lang bovenin meedraaien met Ajax, PSV en AZ.

Toch druppelt het chagrijn al vanaf de eerste aflevering door. De spelers vinden de tactiek van Advocaat te behoudend. Ze willen naar voren. Domineren. Maar Advocaat houdt de boel liever compact. Ondertussen laat ook de trainer voortdurend zijn onvrede doorschemeren. Hij heeft nieuwe spelers nodig, want jeugdspelers kunnen het niveau niet aan, en de selectie is in zijn ogen te smal om bovenin te kunnen meedraaien.

Alle ingrediënten voor een mislukt seizoen zijn aanwezig, hoewel Feyenoord in het begin nog keurig meedraait. Maar al snel loopt het helemaal mis. De club wordt uitgeschakeld in de Europa League, de blessuregevallen stapelen zich op, er zijn opstootjes in de kleedkamer, en de trainer valt zijn spelers meermaals publiekelijk af. Het medicijn in de winterstop? Een iets te corpulente, oudere spits uit Argentinië die amper lijkt te kunnen lopen. De directie werkt zich op de achtergrond suf om de club toekomstbestendig te maken, maar wat de documentaire vooral blootlegt, is het beeld van een explosieve club die van crisis naar crisis hobbelt.

Hoewel de prestaties van Feyenoord niet zó rampzalig zijn, doet de situatie bij vlagen denken aan die van traditieclub Sunderland, eerder zo geweldig genadeloos geportretteerd in Netflix-serie Sunderland 'Til I Die. Een club die door een aaneenschakeling van verkeerde beslissingen langzaam afgleed in de periferie van het Engelse voetbal. Ook die club heeft een supportersschare en geschiedenis om u tegen te zeggen, maar komt het stelselmatige wanbeleid uiteindelijk nooit te boven.  

Zo’n lot lijkt Feyenoord voorlopig niet beschoren. Het supporterschap mag dan een vorm van sadomasochisme zijn, de hoop blijft altijd. Hoop die onder de nieuwe (progressieve) trainer Arne Slot inmiddels meer dan aanwezig is. Maar Feyenoord blijft Feyenoord, dus de kans is vrij groot dat het ‘lijden’ het binnen afzienbare tijd weer heeft gewonnen van die vermaledijde hoop.

‘Het is nooit gestroomlijnd; altijd weer vechten en knokken. Maar ach ja, dat is ook wel weer leuk’, zegt de materiaalman na een moeizaam gelijkspel tegen een krakkemikkig team uit Moskou. Het moge duidelijk zijn: het is een enorm gedoetje om Feyenoord-supporter te zijn, maar tegelijkertijd is het wél een van de allerleukste gedoetjes denkbaar.

Dat ene woord - Feyenoord is vanaf 1 september te zien op Disney+.